تمیمی ، تقی الدین بن عبدالقادر ، معروف به غَزّی ، عالم و قاضی حنفی اهل مصر در قرن دهم و یازدهم . در 950 به دنیا آمد و تحصیلاتش را نزد تعداد زیادی از علمای آن زمان گذارند. از استادان و شاگردانش نامی ذکر نشده و اطلاعات زیادی از زندگی وی موجود نیست . وی در اوایل بسیار زاهد بود و از پذیرش منصب قضا امتناع می ورزید، اما بعدها مدتی قاضی شهرک جیزه (در مغرب فسطاط مصر) و توابع آن شد (محبی ، ج 1، ص 479؛ کحّاله ، ج 3، ص 91). پس از مدتی به روم (قسطنطنیه ) سفر کرد و بین او و خفاجی دوستی حاصل شد، و با هم مکاتباتی داشتند (خفاجی ، ص 235). بعد از مدت نامعلومی به مصر بازگشت و در 1005 یا 1010 در همانجا از دنیا رفت (حاجی خلیفه ، ج 2، ستون 1098؛ کحّاله ، همانجا).

تمیمی تألیفاتی داشته که مهمترین آنها الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیة در چهار جلد است . وی در این کتاب 523 ، 2 تن از بزرگان حنفی اهل رأی و صاحب نظر و بعضی شاعران را به ترتیب حروف معجم معرفی کرده است . بخشی از القاب و انساب را نیز در پایان کتاب آورده و منابع خود را در مقدمة کتاب (ج 1، ص 3ـ7) نام برده است . وی این کتاب را در 989 در فُوَّه و به قولی در 993 در قونیه به پایان رسانده و به سلطان مرادخان (حک : 982ـ1003) تقدیم کرده است . کسانی چون مولی سعدالدین معروف به خواجه افندی ، مولی چوی زاده ، مولی زکریا، مولی عبدالغنی و مولی احمد انصاری بر آن تقریظ نوشته اند (تمیمی ، ج 1، مقدمه ، ص وـ ز؛
حاجی خلیفه ، ج 2، ستون 1098). دیگر آثار وی اینهاست : السیف البراق فی عنق الولد العاق ، این رساله را از آن جهت که پسرش ، حسن ، عاق وی بوده نوشته است ؛
مختصر نیمی از یتیمة الدهر ثعالبی ؛
تذکرة تقی الدین تمیمی ؛
حاشیه بر شرح بدرالدین بن مالک (ابن ناظم ) بر الفیة ابن مالک (حاجی خلیفه ، ج 1، ستون 385، 151ـ152، ج 2، ستون 1017، 2049ـ2050).

---

منابع :
(1) تقی الدین بن عبدالقادر تمیمی ، الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیة ، ج 1، چاپ عبدالفتاح محمد حلو، ریاض 1403/1983؛
(2) حاجی خلیفه ؛
(3) احمدبن محمد خفاجی ، ریحانة الالباء و زهرة الحیاة الدنیا ، چاپ سنگی بولاق 1273؛
(4) کحّاله ؛
(5) محمدامین بن فضل اللّه محبی ، خلاصة الاثر فی اعیان القرن الحادی عشر ، بیروت : دارصادر، ( بی تا. ) .

/ داود الهامی /