تکیرداغ (رودوستو ی سابق ) ، شهر و بندری در ترکیه ، در کرانة اروپایی دریای مرمره (تراکیای شرقی )، نیز مرکز اداری «ایل » (استان )ی به همین نام . نام آن از تودة کوهستانی متورق تکیرداغ یا تکفورداغی (ارتفاع : 924 متر)، که در امتداد جنوب غربی ساحل قرار دارد، گرفته شده است . ( برای اطلاع بیشتر در بارة وجه تسمیه رجوع کنید به تکفور * ) .

1) شهر تکیرداغ . این شهر، که در محل بیسانتة قدیم (بعدها رادستوس ) قرار گرفته ، در حدود 759/ 1357

بعد از اینکه عثمانیها از تنگه ها عبور کردند، به تصرف

آنها در آمد ( رجوع کنید بههامر ـ پورگشتال ، 1828ـ 1835، ج 1، ص 147). وقایعنامه های قدیمی عثمانی از جزئیات ترفندی

که اورنوس بیگ ، فرمانده عثمانی ، برای تسلط بر دژ به کار

برد، سخن گفته اند ( رجوع کنید بهلونکلاویوس ، ستون 224، 243

به بعد). در دورة حکومت عثمانی ، شهر به عنوان قسمتی

از ولایت اَدِرنِه و مقرّ اسقف اعظم یونانی ، از لحاظ سیاسی

نقش مهمی نداشت ، اما زادگاه افراد برجسته ای در تاریخ روشنفکری ترکیه بود، از جمله نامق کمال در 1256 در

آنجا به دنیا آمد. احمد لطفی بن حاجی حسن در 1160/

1747 فهرستی از شعرای روزگار خود را که از تکفورداغی بودند، تألیف کرد ( رجوع کنید به بابینگر، ص 284، پانویس 1؛ نیز رجوع کنید بههارتمان ، ستون 43).

رستم پاشا، که از 951 تا 960/ 1544 تا 1553 صدراعظم سلیمان قانونی بود، از سنانِ معمار خواست که مسجدی زیبا (مسجدجامع رستم پاشای کنونی )، یک بازار سرپوشیده (بدستان ) و همچنین مهمانسرایی برای افراد فقیر بسازد که در آن به مسافرانی که از شهر عبور می کردند به رایگان غذا و جا داده می شد (هامر ـ پورگشتال ، 1812، ص 61). حاجی خلیفه این

شهر را ــ که خود، آن را ردوسجق می نامد ــ در نیمة قرن یازدهم / هفدهم به عنوان شهری با استحکامات قوی در سنجق گلیبولی ، با خیابانهای زیبا، یک «عمارت » (اطعام خانة ) وسیع برای افراد فقیر، حمامها و کاروانسراها توصیف می کند. خانه ای که قهرمان استقلال مجارستان ، فرانسیس دوم راکوتسی ، بعد از هجده سال تبعید با چند تن از یارانش از جمله کنت آنتون استرهازی در آن درگذشت ، اکنون به صورت گنجینه (موزه ) در آمده است ( رجوع کنید به نوشته هایی در کلیسای کاتولیک رومی در رودوستو که در ضمیمة کتاب هامر ـ پورگشتال ، > مشاهدات سفر استانبول تا بورسه < ، ص 198 به بعد آمده است ). دیگر سیاحان در اوایل قرن سیزدهم / نوزدهم مانند لرد کپل (1829؛ رجوع کنید به کپل ، ج 1، ص 68، 126 به بعد) رودوستو را مکانی محقر خوانده اند، اما شهر با گسترش باغهای سبزی کاری که با شیوة علمی کشت می شد، و تاکستانهای وسیع اطراف آن توسعه یافت و سکنة آن به 000 ، 40 تن رسید که دست کم نیمی از آنها در اوایل قرن چهاردهم / بیستم یونانی بودند.

شهر و «سنجق » آن ، مانند قسمت اعظم تراکیا، در جنگ اول بالکان در 1330/ 1912 مورد هجوم بلغارها قرار گرفت ، اما سرانجام به حکومت عثمانی باز گردانده شد. طبق پیمانِ سور در 25 ذیقعدة 1338/ 10 اوت 1920، این شهر و تمام تراکیای شرقی ضمیمة یونان شد و تا زمانی که ارتش ترکیه آن را پس گرفت در مهر و آبان 1301/ اکتبر و نوامبر 1922 در اشغال ارتش یونان بود. تبادل جمعیت ترک و یونانی بر طبق پیمان لوزان در 30 ذیقعدة 1341/ 14 ژوئیة 1923، جمعیت شهر را، طبق اولین آمارگیری جمهوری ترکیه ، به 387 ، 14 تن کاهش داد. در این هنگام ، شهر مرکز یک ولایت بود و از آن پس رسماً تکیرداغ نامیده شد. از آن زمان ، این شهر به عنوان مرکز تجاری و اداری استان و مرکز صنعتی فرآورده های غنی کشاورزی و موکاری مکانیزه بوده (اولین کارخانة شراب سازی کشور در این محل بود) و همراه با رشد صنعتی استانبولِ بزرگ رشد و پیشرفت کرده است . شهر در 1369ش / 1990 دارای جمعیتی حدود 442 ، 80 تن بود.

2) استان (ایل ) تکیرداغ (به مساحت 218 ، 6 کیلومتر مربع ). از نه شهرستان («ایلچه ») تشکیل می شود: تکیرداغ مرکزی ، چرکزکوی ، چورلو (چورلی )، هایرابولو (خیره بولی )، مالکارا ، مرمره ارغلیسی ، موراتلی (مرادلی )، سرای و شارکوی . کشاورزی غنی آن مشتمل بر کشت مکانیزة حبوبات و گل آفتابگردان در جلگه ها و دامنه های حوزة رودخانة ارگنه و درختان انگور در مناطق ساحلی تکیرداغ و شارکوی است . از آنجا که راه آهن ، جاده و آزادراه استانبول به ادرنه ــ که ترکیه را با اروپای غربی مرتبط می سازد ــ از این استان می گذرد، صنایع مختلفی (کشاورزی و تولیدات موادغذایی ، منسوجات ، صنایع مکانیکی شیمیایی ) در آن ــ از جمله در منطقة صنعتی وسیع چرکزکوی ــ توسعه یافته است . جمعیت آن به طور دائم در حال افزایش بوده و از 122 ، 132 تن در 1306ش / 1927 به 842 ، 468 تن در 1369 ش / 1990 رسیده است .

---

منابع :
(1) احمد رفعت ، لغات تاریخیه و جغرافیه ، استانبول 1299ـ1300، ج 2، ص 270 به بعد؛
(2) شمس الدین سامی ، قاموس الاعلام ، چاپ مهران ، استانبول 1306ـ1316/ 1889ـ 1898، ذیل «تکفور طاغی »؛


(3) F.Babinger, Die Geschichtsschreiber der Osmanen undihre Werke , Leiden 1927;
(4) A. Bouإ, Recueil d'itineraires dans la Turquie d'Europe , Vienna 1854, I, 145;
(5) Hikmet ´evik, Tekirdag §tarihi ara ít  rmalar  , Istanbul 1981;
(6) J. von Hammer-Purgstall, Geschichte des osmanischen Reiches , Pest 1828-1835;
(7) idem, Rumeli und Bosna , Vienna 1812;
(8) R. Hartmann, in Orientalistische Literaturzeitung , no.1 (1929);
(9) W. Heyd, Hist. du commerce du Levant , Leipzig 1885, I, 243, 257, 285, 431, 512, II, 177;
Lord Keppel,

(10) Narrative of a journey across the Balkan , London 1831;
(11) Johannes Leunclavius, Hist. musul. turc ., Frankfurt 1591;
(12) Osman Yalµin, Tek  rdag §, Istanbul 1981;
(13) Yurt Ansiklopedisi , s.v. "Tekirdag §", IX, 6964-7000, X, 7007-7061.

/ ف . بابینگر و م . بازن ( د. اسلام ) /