تقی الدین حِصْنی ، ابوبکربن محمد ، محدّث و زاهد

و فقیه شافعی قرن هشتم و نهم . تاریخ تولد او را 752 دانسته اند. وی به حصن ، قریه ای در حوران دمشق ، منسوب است (ابن قاضی شُهبه ، ج 4، ص 97؛ ابن عماد، ج 7، ص 188). به نظر برخی ، نسب او به امام حسن عسکری علیه السلام می رسد (سخاوی ، ج 11، ص 81؛ ابن عماد، همانجا)، اما از

نظر شیعه این قول مردود است . او نزد استادانی چون ابن شُریشی (متوفی 795)، شهاب الدین زُهْری (متوفی

795)، شمس الدین صَرْخَدی (متوفی 792) و صدرِیاسوفی (متوفی 789) علم آموخت (سخاوی ، ج 11، ص 82؛ ابن عماد، همانجا).

سیره نویسان از رویدادی در زندگی او با عنوان فتنه یاد کرده و نوشته اند که او ابتدا مردی بانشاط و اهل تفرج و در عین حال متدین و محتاط بود، اما بعد از واقعه ای به زهد و عبادت روی آورد و پیروانی یافت . وی بر امر به معروف و نهی از منکر اصرار می ورزید (ابن قاضی شهبه ، ج 4، ص 98؛ سخاوی ، همانجا؛ ابن عماد، ج 7، ص 188ـ 189). حصنی در اواخر عمر در مسجد مزّاز واقع در شاغور، محله ای در خارج از شهر دمشق ، زاویه نشین شد. همچنین گفته اند که او با کمک مردم رباطی

در باب الصغیر، محله ای در خارج از شهر دمشق ، ساخت

و نیز ساختمانی در خان السّبیل ، روستایی در شمال سوریه ، بنا کرد (ابن قاضی شهبه ، ج 4، ص 98ـ99؛ نیز رجوع کنید به یاقوت حموی ، ج 3، ص 236).

حصنی در جمادی الا´خرة 829 در خلوتی که در مسجد مزّاز داشت ، درگذشت و در قُبَیْبات ، محله ای در پشت مسجد دمشق (صفی پوری ، ذیل «ق ب ب »). به خاک سپرده شد (ابن عماد، ج 7، ص 189). در تشییع جنازه اش افراد بسیاری شرکت داشتند، حتی حنابله که وی نسبت به آنان نظر مساعدی نداشت (سخاوی ، ج 11، ص 83). اکنون قبر او زیارتگاه است (محجوب ، ج 10، ص 299).

بنا به گزارش سخاوی (همانجا)، حصنی اشعری مذهب بود و در اعتقادات خود به دور از تعصب نبود و با حنابله مخالفت می کرد. بنا به گزارشها، او در مخالفت با ابن تیمیّه (متوفی 728)، شخصیت مهم و بانفوذ معاصرش ، افراط می کرد (ابن قاضی شهبه ، ج 4، ص 98؛ ابن عماد، ج 7، ص 188ـ189).

آثار حصنی عبارت اند از: کفایة الاخیار فی حلّ غایة الاختصار ، که شرحی بر غایة الاختصار حسین بن احمد اصفهانی (متوفی 488) در فقه شافعی است و مشتمل است بر ابواب مهم فقهی از جمله صلوة و بیع و نکاح ، تألیف این

کتاب در 808 به پایان رسید (تقی الدین حصنی ، ج 2، ص 183ـ 186)؛ شرح کتاب التنبیه اثر ابواسحاق ابراهیم بن علی ، فقیه شیرازیِ شافعی مذهب (متوفی 476)؛ شرح کتاب منهاج الطالبین اثر یحیی بن شرف نَوَوی (متوفی 676) که مختصری در فروع فقه شافعی است ؛ تلخیص کتاب المهمّات علی الرّوضة اثر عبدالرحیم بن حسن اسنوی (متوفی 772)؛ قمع النفوس و رقیة المأیوس که در ذکر معجزات و کرامات است ؛ سیرالسالک علی مضار المسالک ؛ شرح کتاب الهدایة اثر برهان الدین مرغینانی حنفی (متوفی 593)؛ شرح الاسماء الحسنی ؛ شرح کتاب مختصر ابی شجاع اثر احمدبن حسین اصفهانی (متوفی 500) (حاجی خلیفه ، ج 1، ستون 491، ج 2، ستون 1013، 1032، 1356، 1625، 1875، 1915، 2039)؛ شرح صحیح مسلم (سخاوی ، ج 11، ص 82) و خلاصه تخریج احادیث الاحیاء (ابن قاضی شهبه ، ج 4، ص 99).

---

منابع :
(1) ابن عماد؛
(2) ابن قاضی شهبه ، طبقات الشافعیة ، چاپ حافظ عبدالعلیم خان ، حیدرآباد دکن 1398ـ1400/ 1978ـ1980؛
ابوبکربن

(3) محمدتقی الدین حصنی ، کفایة الاخیار فی حلّ غایة الاختصار ، بیروت : دارصعب ، ( بی تا. ) ؛
(4) حاجی خلیفه ؛
(5) محمدبن عبدالرحمان سخاوی ، الضوء اللامع لاهل القرن التاسع ، قاهره ( 1354ـ 1355 ) ؛
(6) عبدالرحیم بن عبدالکریم صفی پوری ، منتهی الارب فی لغة العرب ، چاپ سنگی تهران 1297ـ 1298، چاپ افست 1377؛
(7) فاطمه محمد محجوب ، الموسوعة الذهبیة للعلوم الاسلامیة ، ج 10، قاهره : دارالفکر العربی ، ( بی تا. ) ؛


(8) یاقوت حموی .

/ منی ' علی نژاد /