responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 360

 

بامَخْرَمه (یا ابومَخْرَمه ) ، طایفه ای از فقها و صوفیة شافعیِ حِمْیَری شبه جزیرة عربستان که در قرنهای نهم و دهم در حَضْرَموت و عدن می زیستند. اعضای برجستة این طایفه به این شرح بوده اند:

1) عفیف الدین ابوالطَّیِّب عبداللّه بن احمدبن علی بن ابراهیم بامخرمة حمیری شَیبانی (یا سَیبانی ؟) هَجَرانی

حضرمی عَدَنی ، متولد 833 در هَجَرَیْن ، متوفّی 903 در عدن ، که سلطان علی بن طاهر * وی را به قضای آنجا منصوب کرده بود ولی او، پس از چهار ماه ، با حفظ وجهه از این مقام استعفا کرد (در بروکلمان ، > ذیل < ج 2، ص 239 و بعد، آن سنوات اشتباهاً به فرزند او، طیّب مذکور در ش 2، نسبت داده شده است ). آثار او از جمله شامل نُکَت بر جامع المختصرات نسائی (بروکلمان ، ج 2، ص 254، ش 199) و بر الفیّة ابن مالک ، شرحی بر مُلْحة حریری ، تلخیصی از شرح ابن الهائم بر الاُرجوزة الیاسمینیّه (همان ، > ذیل < ، ج 1، ص 858، ش 7، قسمت اول ، ش 1) و، سرانجام ، رسائل (در هندسه ) و فتاوی است .

2) ابومحمدالطیّب بن عبداللّه بن احمدعدنی ، متولّد 870 و متوفّی 947، که فقیه و ذوالفنون بود و فقه و تفسیر و حدیث و نحو و لغت درس می داد. او نزد پدرش و محمد بافضل حضرمی * و محمد القَمّاط (هر دو متوفّی 903) درس خوانده بود و به مانند محمدبن عُمَر باقَدّام (متوفی 951)، عضو شاخة دیگری از خاندان بامخرمه ، در فقاهت شهره بود. دو اثر عمدة او، ظاهراً بر اثر بیمار شدنش ، ناتمام ماند: یکی تاریخ ثَغْر عَدَن و دیگری قلادة النَّحر فی وفیات اعیان الدّهر (از نوع کتب طبقات ، چاپ شومان ، 1960). مُشتبه النسبة الی البلدان (سارجنت ، ش 11) و اسماء رجال مسلم از دیگر آثار اوست . وی در قلادة از برادرانش ، احمد (متوفی 911) و عبداللّه العمودی و محمد، نیز یاد کرده است . شخص اخیر هنگام مرگش در 906 در شِحْر کتابخانه اش را زیر نظر برادرانش ، احمد و طیب ، وقف طلاّ ب علوم دینی در عدن کرده بود.

3) عُمَربن عبداللّه بن احمد (پسر عفیف الدین ابوالطیب ) متولد 884 در هَجَرَیْن و متوفّی 952 در سَیْوون (شهرکی اعیان نشین در وادی حضرموت بین تَریم و شِبام )، دانشمند و شاعر صوفی مشهور. پس از فراگرفتن کلام و فقه در عدن نزد پدرش ، ابوبکر العَیْدَروس ، از مشایخ محلّی ، و محمدبن علی جِرفیل دَوْعَنی (متوفی 903)، بر اثر آشنایی با صوفی عبدالرّحمن بن عمر باهُرْمُز * به عرفان گرایش یافت و از

مشایخ سیوون شد و مریدان بسیاری گردآورد و، پس از وفات ، در مقبره ای جنْب مقبرة سلاطین کثیری (آل کثیر * ) مدفون شد.

از وی اشعار بسیاری در بحور عروضی و نیز اوزان بومی «حُمَیْنی » به جا مانده است ، دیوان اشعار او را الحدیلی صاحب القاره ، متوفّی 1037 (محبّی ، ج 2، ص 366؛ نیز رجوع کنید به سارجنت ، ش 28) در چند جلد گردآورده است . پاره هایی از اشعار او در النّور السافّر (ص 33ـ37) و تاریخ الشعراء الحضرمیین (ج 1، ص 134 به بعد) آمده است . عبدالرّحمن العیدروس دو بیت از او را، که اندکی قبل از وفاتش دربارة «معیَّة » سروده بوده ، تحت سه عنوانِ ارشاد ذوی اللَّوْذَعیّه علی بیتی المعیّة ، اتحاف ذوی الالمعیّة فی تحقیق معنی المعیّة ، و النَفْحَة الالمعیّة فی تحقیق معنی المعیّة آورده است ( رجوع کنید به بغدادی ، ج 1، ص 18، ج 2، ص 668). الوارد القدسی فی شرح آیة الکرسی ، شرح اسماءاللّه الحُسنی ، المَطْلَب الیسیر من السّالک الفقیر نیز از آثار اوست .

4) عفیف الدین عبدالله بن عمربن عبداللّه (پسر عمربن عبداللّه )، متولد 907 در شِحْر و متوفّی 972 در عدن که در آنجا به مقام افتاء رسید و، پس از وفات ، در کنار قبر پدر و قبر عمویش ، طیّب ، جنب آرامگاه صوفی جوهر العدنی (قرن 6؛ رجوع کنید به ابومخرمه ، ج 2، ص 39 به بعد) مدفون شد. عفیف الدین نزد پدر و عمویش و نیز عبدالله بن احمد باسُرومی شِحْری (متوفی 943) درس خوانده و دوبار به مقام قضای شحر رسید و در فقه «عُمده » و مرجع سراسر یمن و حضرموت شد. همچنانکه از فهرست آثار او پیداست ، فقط فقیه و متکلّم نبود، بلکه به هیئت و تاریخ هم علاقة خاص داشت . اُرجوزه هایی نیز از او باقی است .

از جمله آثار اوست : ذیل طبقات الشافعیة اسنوی (بروکلمان ، ج 2، ص 111، ش 91)؛ نُکَت بر شرح ابن حَجَر الهیثمی بر منهاج الطالبین نووی ، در دو جلد؛ فتاوی ؛ الدرّة الزهیّة فی شرح (الارجوزة ) الرَّحْبیّة ، (در شانزده جلد در نسخة خطی کتابخانة آمبروزیان ، حقیقة التوحید (ردّ علی طائفة ابن عربی ) ؛ المصباح فی شرح العُدَّة و السّلاح (لِمُتَوَلّی عُقودِ النِّکاحِ محمدبن احمد بافضل ، متوفّی 903؛ رجوع کنید به مشکاة المصباح در > ذیل < ، ج 2، ص 972، ش 5، که عیناً همان است ؛ و در هیئت و تاریخ : الجداول المحقَّقة المُحَّررة فی علم الهیئة ، اللُمعة فی علم الفَلَک ، (نسخة خطی آن محفوظ در رباط ) الشامل فی دلائل القبلة ، و جز آن ؛ رسائل دربارة اختلاف المَطالع و اتّفاقِها؛ الرُّبع المُجَیَّب ؛ سمت القبله ؛ ظِلّ الاستواء (جزئیاتی چند از کتاب کینگ اخذ شده است رجوع کنید به منابع ).


منابع :
(1) ابن عماد ، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب ، قاهره 1350ـ1351/1931ـ1932، ج 8، ص 268، 367؛
(2) طیّب بن عبدالله ابومخرمه ، تاریخ ثغرعدن ، چاپ لوفگرن ، لیدن 1936ـ1950؛
(3) اسماعیل بغدادی ، ایضاح المکنون فی الذیل علی کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون ، چاپ محمد شرف الدین یالتقایا و رفعت بیلکه الکلیسّی ، ( استانبول ) 1364ـ1366/1945ـ1947؛
(4) خیرالدین زرکلی ، الاعلام ، ( قاهره 1954ـ1957 ) ، ج 4، ص 193، 227، 249، ج 5، ص 213؛
(5) محمدبن عبدالرّحمن سخاوی ، الضوء اللامع لأهل القرن التاسع ، ج 5، ص 8؛
(6) عبداللّه بن محمد سقّاف ، تاریخ الشعراء الحضرمیین ؛
(7) عبدالقادربن شیخ عیدروس ، النور السافر عن اخبار القرن العاشر ، جاهای متعدد؛
(8) عمررضا کحاله ، معجم المؤلفین ، بیروت ( تاریخ مقدمه 1376 ) ، ج 7، ص 293؛
(9) محمدامین بن فضل اللّه محبی ، خلاصة الاثر فی اعیان القرن الحادی عشر ، ( مصر 1284 ) ؛


(10) Carl Brockelmann, Geschichte der Arabischen Literatur, Leiden 1943-1949, Supplementband, 1937-1942;
(11) D. A. King, Mathematical astronomy in medieval Yemen (unpublished study);
(12) O. Lofgren Uber Abu Mahrama's Kiladat al-nahr", MO , xxv, 120-139;
(13) L. O. Schuman, Political history of the Yemen at the beginning of the 16th century, 1960;
R. B. Sergeant, " Materials for South Arabian history ", BSOS , xiii, 281-307, 581-601.

/ د. اسلام / لوفگرن



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 360
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست