تشنر ، فرانتس گوستاو ، مستشرق آلمانی و محقق در تاریخ اسلام و فرهنگ و ادبیات ایرانی و عثمانی . تشنر در هشتم سپتامبر 1888/ یکم محرّم 1306 در بات رایشنهال آلمان به دنیا آمد. در برلین تحصیلات مقدماتی و متوسطه را به پایان رسانید. از 1909/ 1327 در دانشگاههای بُن ، برلین ، مونیخ ، ارلانگن و کیل تحصیل کرد و در 1912/ 1330 دکتری

فلسفه گرفت (نیک بین ، ج 1، ص 320؛ یوسفی ، ص 65ـ66؛ > اسلام < ، ش 39، ص 261، 1964). تشنر در پاریس و لندن به

















مطالعات خود ادامه داد. در ژوئیة 1915/ رمضان 1333 در جنگ جهانی اول شرکت کرد و در 1918 و 1919/ 1336 و 1337 در مصر اسیر جنگی بود (یوسفی ؛ نیک بین ، همانجاها). در 1922/ 1301 ش دانشیار دانشگاه مونستر شد، از 1929/ 1308 ش استاد بدون کرسی آنجا بود و در 1935/ 1314 ش صاحب کرسی شد. وی تا 1956/ 1335 ش در دانشگاه مونستر به تدریس تاریخ اسلام و زبان و ادبیات فارسی و عربی و ترکی پرداخت و در همین سال بازنشسته شد (همانجاها). تشنر در یازدهم نوامبر 1967/ بیستم آبان 1346 درگذشت (تشنر، مقدمة هاینتس هالم ).

فهرست آثار تشنر که در مجلة > اسلام < (ج 39، ص 261ـ270) چاپ شده ، در بر دارندة 138 اثر تا 1962/ 1341ش است . وی در دانشنامه های گوناگون مقاله دارد، از جمله سه مقاله در چاپ اول و 56 مقاله در چاپ جدید د. اسلام . حوزة پژوهشهای تشنر عبارت است از تاریخ و فرهنگ عثمانی که بخش بزرگی از آثار وی را شامل می شود، تاریخ اسلام و نیز تاریخ و فرهنگ ایران . برخی از آثار وی اینهاست : > «ضحاک در اسطوره و نمادشناسی ایرانی » < ( > اسلام < ، ج 6، 1915، ص 289ـ294)، > «تصاویر ' لیلی و مجنون ` در نقاشیهای رضا عباسی » < ( > اسلام < ، ج 11، 1921، ص 266 و بعد)، > «نمادشناسی نسخه های خطی مصور فارسی » < ( > کتاب سال هنر آسیایی < ، ج 2، ش 1، 1925، ویژة یادنامة ف . زاره ، ص 128ـ135)، > «ایران در قرون وسطا» < ( تاریخ جهان ، ج 2، 1940، ص 579 ـ624)، > «ایران در نخستین سده های هجری » < ( > کتابچة تاریخ جهان < ، ج 1، 1954، ص 1031ـ1094)، > «سفری به سوی زردشت و حافظ » < ( > اخبار وستفال < ، 1957)، > «جشن نوروز پارسی » < . وی فتوتنامة هاتفی را در > یادنامة گئورگ یاکوب < (لایپزیگ 1932، ص 304ـ316) به چاپ رسانده است . همچنین در 1944/ 1323 ش فتوتنامة ناصری را با مقدمه ای به آلمانی و بر اساس نسخه های کوپرولو/ کوپریلی (ش 1597) و ایاصوفیه (ش 2049) در لایپزیگ منتشر کرده است ( > اسلام < ، ج 39ص 261ـ 270؛ یوسفی ، ص 67ـ 68؛ نیک بین ، ج 1، ص 321ـ 322؛ گلچین معانی ، ص 93ـ 95).

تشنر نزدیک به سی وپنج سال در بارة گروههای فتوت و فتوتنامه های اسلامی تحقیق کرد و مقالات فراوانی نوشت . شهرت وی بیشتر به سبب همین تحقیقات است . وی در 1956/ 1335ش در ایران دو سخنرانی در این باره ایراد کرد که اولی با عنوان «گروه فتوت کشورهای اسلامی و نوع ظهور گوناگون آنها مخصوصاً در ایران و کشورهای همجوار آن » در نشریة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران (سال 4، ش 2، ص 76ـ94، 1335 ش ) و دومی با عنوان «نفوذ شعر کلاسیک ایران در ادبیات آلمان » در همان نشریه (سال 4، ش 3، ص 1ـ 10، 1336 ش ) به فارسی منتشر شد (نیز رجوع کنید به یوسفی ، ص 67؛ نیک بین ، ج 1، ص 321).

---

منابع :
(1) فرانتس گوستاو تشنر، «گروه فتوت کشورهای اسلامی و نوع ظهور گوناگون آنها مخصوصاً در ایران و کشورهای همجوار آن »، مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ، سال 4، ش 2 (1335 ش )، ش 3 (1336 ش )؛
(2) احمد گلچین معانی ، «فتوت نامة ناصری »، فرهنگ ایران زمین ، سال 11، (1342 ش )؛
(3) نصراللّه نیک بین ، فرهنگ جامع خاورشناسان مشهور و مسافران به مشرق زمین ، تهران 1379 ش ؛
(4) غلامحسین یوسفی ، «فرانتس تشنر»، راهنمای کتاب ، سال 8 (زمستان 1344)؛


(5) Franz Gustav Taeschner, Zدnfte und Bruderschaften imIslam , Zدrich [1977].

/ حسین نجّاری /