responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 3540

 

تستری ، فیض اللّه عُصاره ، دانشمند جامع الاطراف و مترجم آثاری در طب شرعی از عربی به فارسی در قرن یازدهم . در شوشتر (در منابع اسلامی عربی : تُستر) به دنیا آمد. از زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست ، جز آنکه در 1078 به دستور فتحعلی خان ، حاکم وقت شوشتر، ترجمة رسالة ذهبیه منسوب به امام رضا علیه السلام را شروع کرد (آقابزرگ طهرانی ، الذریعة ، ج 4، ص 103).

آقابزرگ طهرانی در الذریعة ( ج 4، ص 103، 114 ـ 115؛
ج 9، قسم 3، ص 854) و در طبقات اعلام الشیعة ( الکواکب المنتشرة ، ص 586) از او یاد کرده است ، ولی نام وی در اعیان الشیعة نیامده است . نام تستری را با لقبهای «ملا» (نصرآبادی ، ص 535) و «آخوند» (آقابزرگ طهرانی ، طبقات : الروضة النضرة ، ص 1، 444) ذکر کرده اند. نصرآبادی (همانجا) او را در ریاضی و نجوم مبرّز دانسته و آقابزرگ طهرانی ( همان ، ص 444) علاوه بر اینها، او را پزشکی مطّلع خوانده است . با استناد به بعضی آرای او در بارة احکام شرعی صید ( رجوع کنید به ادامة مقاله ) می توان گفت که با فقه و اصول نیز آشنا بوده است .

آثار تستری عبارت است از: 1) مفتاح الشفاء (حائری ، ج 22، ص 347ـ 348) که با نام طب الائمه نیز معرفی شده است ، مجموعه احادیثی است از حضرت علی علیه السلام (برای نمونه رجوع کنید به گ 52 ر) تا امام حسن عسکری علیه السلام (برای نمونه رجوع کنید به گ 112 ر) در بارة طب ؛
ترجمة فارسی هر حدیث پس از متن عربی آن آمده است . مرجوع کنید بهلف این احادیث را از مآخذ گوناگون نقل کرده اما غالباً نام مآخذ را ذکر نکرده است (حائری ، ج 22، ص 347). این کتاب مشتمل است بر مقدمه ، پنج باب و



مرجوع کنید بهخره ، و در آن به احکام نجوم نیز اشاره شده است (همان ، گ 149 ر). از مفتاح الشفاء نسخه های خطی بسیاری باقی مانده است (برای آگاهی از این نسخه ها رجوع کنید به منزوی ؛
حائری ، همانجاها؛
افشار و دانش پژوه ، ج 7، ص 402؛
حسینی اشکوری ، ج 13، ص 122). 2) ترجمة رسالة ذهبیه ، که با نام ترجمة الرسالة المذهَّبة نیز معرفی شده است ( رجوع کنید به حائری ، ج 22، ص 348). این اثر مجموعه احادیثی منسوب به امام رضا علیه السلام در بارة طب و بهداشت است . تستری رسالة ذهبیه را پس از مفتاح الشفاء ترجمه کرده است ( رسالة ذهبیه ، ص 2). این رساله یکی از مهمترین آثاری است که پس از پدید آمدن سنّت «طب شرعی » (از قرن دوم به بعد) نوشته شده و بین محققان و اندیشمندان شیعه اهمیت خاصی داشته است . علامه مجلسی (ج 59، ص 306 ـ 356) فصلی را به این کتاب اختصاص داده و بخشهای زیادی از آن را نقل کرده است . در بارة انتساب این کتاب به امام رضا علیه السلام بحثهایی شده است (برای آگاهی از این بحثها رجوع کنید به درخشان ، ص 87 ـ 92). بین ترجمه های مختلف ذهبیه ، ترجمة تستری به سبب همراه داشتن متن عربی و دقت در ترجمه اهمیت بسیاری دارد. از مهمترین ترجمه های ذهبیه ، پیش از ترجمة تستری ، ترجمة ابوعلی حسن بن ابراهیم بن ابوبکر سلماسی در 614 است (منزوی ، ج 1، ص 498؛
نیز رجوع کنید بهدرخشان ، ص 111) و از مهمترین ترجمه های ذهبیه پس از ترجمة تستری اینهاست : ترجمة علامه مجلسی ( رجوع کنید بهآقابزرگ طهرانی ، الذریعة ، ج 4، ص 103)، ترجمة شمس الدین محمد بن محمد بدیع رضوی مشهدی در 1135 ( آقابزرگ طهرانی ، همانجا) و ترجمة حسین بن نصراللّه عرب باغی ارومیه ای (استوری ، ج 2، بخش 2، ص 196). از ترجمة تستری از ذهبیه نسخه های خطی متعددی باقی مانده است (برای آگاهی از این نسخه ها رجوع کنید به منزوی ، ج 1، ص 499؛
حائری ، ج 22، ص 348؛
افشار و دانش پژوه ، همانجا، ذیل «طب الرضا»). 3) رساله در بیان انواع حیوان و آداب صید و ذبح و کیفیت آن ، که در بارة انواع حیوانات برّی و بحری ، حلال و حرام بودن آنها، نحوة صید و احکام شرعی آن است . تستری این رساله را در سه باب نوشته و در آن به موضوعات فقهی و شرعیِ شکار توجه بسیار کرده است . از این رساله تاکنون یک نسخه شناسایی شده است ( رجوع کنید بهافشار و دانش پژوه ، ج 5، ص 40).

آقابزرگ طهرانی ( الذریعة ، ج 9، قسم 3، ص 854) با استناد به نوشتة نصرآبادی (ص 535) دیوان شعری به تستری نسبت داده ، اما نصرآبادی (همانجا) تنها یک بیت از اشعار او را آورده که در مدح فتحعلی خان است .


منابع :
(1) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی ، الذریعة الی تصانیف الشیعة ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت 1403/1983؛
(2) همو، طبقات اعلام الشیعة : الروضة النضرة فی علماء الماة الحادیة عشرة ، بیروت 1411/ 1990؛
(3) همان : الکواکب المنتشرة فی القرن الثانی بعد العشرة ، چاپ علی نقی منزوی ، تهران 1372ش ؛
(4) ایرج افشار و محمدتقی دانش پژوه ، فهرست کتابهای خطی کتابخانة ملی ملک ، تهران 1352 ش ـ ؛
(5) فیض اللّه عصاره تستری ، ترجمة الرسالة المذهبّة ، نسخة خطی کتابخانه (شمارة 1) مجلس شورای اسلامی ، ش 2/657؛
(6) همو، مفتاح الشفاء ، نسخة خطی کتابخانه (شمارة 1) مجلس شورای اسلامی ،ش 1/657؛
(7) عبدالحسین حائری ، فهرست کتابخانة مجلس شورای اسلامی ، ج 22، تهران 1374ش ؛
(8) احمد حسینی اشکوری ، فهرست نسخه های خطی کتابخانة عمومی حضرت آیة اللّه العظمی مرعشی نجفی مدّظلّه العالی ، قم 1354ـ1376 ش ؛
(9) مهدی درخشان « ( در بارة ) رسالة ذهبیه (در علم طب )، منسوب به حضرت رضا علیه السلام به خط و ترجمة ابوعلی حسن بن ابراهیم سلماسی »، مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ، سال 25، ش 1ـ4 (پاییز 1362)؛
(10) مجلسی ؛
(11) احمد منزوی ، فهرست نسخه های خطی فارسی ، تهران 1348ـ 1353 ش ؛
(12) محمدطاهر نصرآبادی ، تذکرة نصرآبادی ، چاپ وحید دستگردی ، تهران 1361 ش ؛


/ حمیدرضا گیاهی یزدی /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 3540
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست