responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 3452

 

ترسانه ، واژه ای ترکی به معنای کارگاه کشتی سازی ، زرادخانة نیروی دریایی . ظاهراً این واژه از کلمة جنووایی ترسانه گرفته شده است . در عهد عثمانی این اصطلاح بویژه به زرادخانة سلطنتی عثمانی ، ترسانة عامره ، در سمت شرقی شاخ زرین ، در غَلَطه * (گالاتا) مقابل استانبول ، اطلاق می شد.

کارگاه کشتی سازی در غلطه اولین تأسیسات نیروی دریایی عثمانی نبود. احتمالاً سلاطین از زمان تسخیر مجدد گلیبولی * در 779/1377، ناوگانی در این شهر باقی گذارده بودند. در دهة 792/1390 این شهر پایگاهی برای حملة ناوگان بایزید اول * به سواحل و جزایر دریای اژه بود و همچنان تا توسعة زرادخانة غلطه در دهة دوم قرن دهم / شانزدهم ، جایگاه خود را به عنوان بزرگترین کارگاه کشتی سازی عثمانی حفظ کرد. اسنادِ این قرن همچنین حاکی از وجود زرادخانه های کوچک نیروی دریایی در ازنکمید/ ازمیت / نیکومدیا و سینوپ / سینوب است . معذلک ، هر چند سینوپ محل معمول برای ساخت کشتیهای جنگی بود، به نظر می رسد که امکاناتی برای انبار کردن تجهیزات نداشته و از صنعتگران یا مدیران دائمی برخوردار نبوده است .

محمد دوم * ، پس از غلبه بر غلطه در 857/1453، صاحب تأسیسات نیروی دریایی جنووا شد و زرادخانة عثمانی را احتمالاً در محل «وِتوس تِرسانة » جنووا، در شاخ زرین ، بنا نهاد. طرحهای سلیم اول * برای بزرگ کردن ناوگان ، به توسعه عمدة زرادخانه طی آخرین سالهای حکومتش منجر گردید، که در نخستین سالهای حکومتِ جانشین وی نیز ادامه یافت . به نظر می رسد که در همین زمان و تا 964/ 1557، غلطه با 123 کارگاه ، بزرگترین کارگاه کشتی سازی نیروی دریایی عثمانی جانشین گلیبولی گردیده بوده است . نقشة 932/ 1526 پیری رئیس * ، زرادخانه را به شکلی نشان می دهد که موازی با کنارة شرقی شاخ زرین ، از عَزَب قاپیسی تا حدود خاص کوی ، امتداد یافته است و بجز کارگاهها دارای یک انبار پارو، دفاترِ اداریِ (دیوانخانه ) دریاسالار (قپودان پاشا * )، یک مخزن مهمات و باغ زرادخانه بوده است . محمدپاشا صوقُلْلی * ، در طول مدت تصدی دریاسالاری بین 953 و 956/ 1546 و 1549، برای انبار کردن تجهیزات کشتیها، پشت هر کارگاه انباری ساخت و به منظور مخفی کردن آن از خشکی ، اطراف منطقه را دیوار کشید.

از اواخر قرن یازدهم / هفدهم تقریباً تمام ناوگانهای جنگی عثمانی متشکل از گالیهای پارویی بود. چون ساخت این کشتیها از عهدة هر کشتی ساز ماهری برمی آمد، دولت عثمانی غالباً دستور می داد بدنة کشتیها را در نواحی ساحلی و رودخانه ای ، خصوصاً اطراف کرانه های دریای سیاه و نزدیک رودخانة سقاریه بسازند و فقط برای تجهیز آنها به بادبان و توپخانه به غلطه یا گلیبولی آورده می شدند. این کار با ورود گالیون به عنوان کشتی جنگی استاندارد در اواخر قرن یازدهم / هفدهم و با وجود کشتیهای بخار و زره پوشهای آهنین در قرن سیزدهم / قرن نوزدهم ، دیگر میسر نبود. ساخت گالیون در انحصار زرادخانه ها قرار گرفت . در 1184/ 1770، تخریب شدن ناوگان عثمانی به دست روسها در چشمه * ، عیوب کشتیهای جنگی عثمانی را برملا ساخت و سبب شد که دریادار، جزائرلی غازی حسن پاشا * ، اصلاحات نیروی دریایی را به عهده

بگیرد. تأسیس مدرسة مهندسی (مهندس خانة بحریة همایون ) در زرادخانة غلطه در 1190/ 1776 و معرفی روشهای جدید ساخت کشتی تحت نظارت مهندسان فرانسوی ، لوروا و دوره ، از جمله این اصلاحات بود. فاستر رودز امریکایی نخستین کشتی بخار را در 1254/ 1838 در زرادخانة غلطه ساخت . هنوز زرادخانه ای در همین محل وجود دارد که به ساخت و تعمیر کشتی می پردازد.



/ ک . ایمبر ( د. اسلام ) /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 3452
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست