تربتی ، حسین ، از علمای امامیه در قرن سیزدهم ، صاحب آثاری در فقه و کلام و اصول و حدیث . از تاریخ تولد وی اطلاعی در دست نیست ، در تربت حیدریه به دنیا آمد و بعدها ساکن سبزوار شد و زعامت دینی داشت . وفات او را بعد از 1300 ذکر کرده اند (آقابزرگ طهرانی ، 1404، جزء1، قسم 2، ص 498؛ مدرس ، ص 267). پسرش محمدتقی تربتی (متوفی 1330)، صاحبِ مقدمة الواجب و حاشیة التعادل و التراجیح من الرّسائل ، از فضلای عصر خود و از شاگردان میرزامحمدحسن شیرازی معروف به مجدّد شیرازی (متوفی 1312) بود (آقابزرگ طهرانی ، 1404، جزء 1، قسم 1، ص 239، قسم 2، ص 498).

آثار حسین تربتی عبارت اند از: الاجتهاد و التقلید که کتابی بزرگ است و در آن از حقیقت ایمان و کفر نیز بحث شده است (امین ، ج 5، ص 463؛ آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 1، ص 271)؛ الرّد علی من ادّعی قطعیّة صدور الاحادیث المرویّة فی الکتب الاربعة ، کتابی در نفی نظریة اخباریان در بارة قطعی الصدور بودن روایات کتابهای چهارگانة حدیثی شیعه ، که آن را در 1296 نوشته است (آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 10، ص 226)؛ المحاکمات بین المحققین الاصولیین ، کتابی در اصول فقه که در آن به داوری میان آرای میرزاابوالقاسم قمی (صاحب قوانین )، محمدتقی حائری اصفهانی (صاحب هدایة المسترشدین ) و برادرش محمدحسین حائری اصفهانی (صاحب فصول ) پرداخته است (همان ، ج 20، ص 133؛ همو، 1404، جزء1، قسم 2، ص 498)؛ شرح الروضة البهیّة که شرحی است بر شرح لمعة شهیدثانی (متوفی 966؛ آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 13، ص 293؛ مدرس ، همانجا)؛ شرح دعاء النّدبة ، که در آن به رد بابیگری و بهاییگری و اثبات عقیده به رجعت و رد منکران آن نیز پرداخته است (آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 13، ص 260؛ کحّاله ، ج 3، ص 317)؛ و رساله هایی در بارة وقف و نکاح و رضاع (آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 24، ص 298، ج 25، ص 136). به گفتة آقابزرگ طهرانی ، اکثر آثار تربتی به خط خودش نزد یدعبداللّه برهان (متوفی 1384)، از فضلای سبزوار، بوده است (1403، ج 1، ص 271، ج 10، ص 226، ج 13، ص 260، 293؛ همو، 1404، جزء 1، قسم 3، ص 1196).

---

منابع :
(1) محمدمحسن آقابزرگ طهرانی ، الذریعة الی تصانیف الشیعة ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت 1403/ 1983؛
(2) همو، طبقات اعلام الشیعة ، جزء1: نقباءالبشر فی القرن الرابع عشر ، مشهد 1404؛
(3) امین ؛
(4) کحّاله ؛
(5) عبدالرحمان بن نصراللّه مدرس ، تاریخ علماء خراسان ، چاپ محمدباقر ساعدی خراسانی ، مشهد 1341 ش .

/ مُنی ' علی نژاد /