responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 3406

 

ترابعلی لکهنوی ، عالم و مؤلف هندی سدة سیزدهم . نام کاملش ابوالبرکات رکن الدین محمدترابعلی بن شجاعت علی دهلوی امروهوی است . در 1213 در لکهنو به دنیا آمد و نسبش گویا به زبیر، عمه زاده و صحابی رسول اکرم صلی اللّه علیه و آله وسلم ، می رسد (حسنی ، ج 7، ص 107؛ رحمان علی ، ص 35). ادبیات عرب را نزد مخدوم حسینی لکهنوی ، بعضی رسایل منطق و کلام را نزد شیخ مظهر علی تاجر و بقیة کتب درسی را نزد اسماعیل مرادآبادی و ظهوراللّه انصاری فرا گرفت (حسنی ؛ رحمان علی ، همانجاها) و در سفر به حجاز نیز علم حدیث را از عبداللّه سراج مکی آموخت و بعدها استاد معقول و منقول شد. پس از بازگشت به هند به تدریس پرداخت و شاگردان بسیاری تربیت کرد. وی در 1281 وفات یافت (همانجاها).

آثار فارسی لکهنوی عبارت است از: درک المآرب ، در مسائل فقهی (منزوی ، ج 4، ص 2320ـ2321)؛ تدقیقات الراسخات فی شرح تحقیقات الشامخات ، در رد وهابیان که شرح و متن هر دو از خود اوست (همان ، ج 2، ص 1061ـ 1062)؛ توضیح اشعار مطوّل تفتازانی (همان ، ج 13، ص 2442)؛ رساله در حرمت افیون و حقّه (همان ، ج 1، ص 394)؛ شرح قصیدة برده (رحمان علی ، ص 36)؛ اعراب قرآن (منزوی ، ج 1، ص 144).

از دیگر آثار او می توان به اینها اشاره کرد: حاشیه بر تعلیقة غلام یحیی بر شرح میرزاهد بر رسالة تصور و تصدیق قطب الدین رازی و تکملة تعلیقة مزبور؛ تعلیقه بر شرح حسن لکهنوی و حمداللّه و قاضی مبارک ، شارحان ملاصدرا، بر سلَّم العلوم (رحمان علی ، ص 35ـ36)؛ شرح بر شرح قاضی مبارک بر سلّم العلوم (حسنی ،ج 7، ص 107)؛ حاشیه بر شرح الهدایة ملاصدرا (رحمان علی ، ص 36؛ حسنی ، ج 7، ص 108) که آن را در 1253 در سندیله هنگام تدریس شرح الهدایة برای امیری به نام شوکت علی نوشته و شوکة الحواشی نامیده است (چاپ لکهنو، 1258). لکهنوی در این کتاب از ملاصدرا و میرداماد با حرمت فراوان یاد کرده و در تحشیة آن از دیگر آثار ملاصدرا، مانند اسفار و حاشیة شفا بهره برده است . او در این حاشیه مناقشات حاشیه نویسان هندی بر شرح الهدایة ملاصدرا را مطرح کرده است . این اثر هر چند به عربی است ، در آن بارها برای توضیح واژه ها و اصطلاحات از کلمات فارسی استفاده شده است . این کتاب در 1258 در لکهنو با تصحیح مؤلف و با دو تقریظ از یک عالم شیعی و یک عالم سنّی ، با چاپ سنگی ، منتشر شده است .

از شاگردان ترابعلی ، شیخ معین الدین کروی ، سیدحیدر علی رضویِ شیعی و کمال الدین موهانیِ شیعی بوده اند که هر کدام حاشیه ای بر شرح الهدایة ملاصدرا نوشته اند (حسنی ، ج 7، ص 108، ج 8، ص 129ـ130؛ صدرالافاضل ، ص 463ـ464).


منابع :
(1) عبدالحی حسنی ، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر ، حیدرآباد دکن 1382ـ1410/1962ـ1989؛
(2) رحمان علی ، تذکرة علمای هند ، لکهنو 1332/1913؛
(3) مرتضی حسین صدرالافاضل ، مطلع انوار: احوال دانشوران شیعة پاکستان و هند ، ترجمه محمد هاشم ، مشهد 1374 ش ؛
(4) احمد منزوی ، فهرست مشترک نسخه های خطی فارسی پاکستان ، اسلام آباد 1362ـ1370 ش .

/ اکبر ثبوت /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 3406
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست