تُجیبی ، محمد بن عبدالرحمان ، مکنی ' به ابوعبداللّه ، محدّث و حافظ و مقری مالکی اندلسی در قرن ششم و هفتم . وی به حافظ مُرسی نیز شهرت دارد (صفدی ، ج 3، ص 234). در 540 در لَقَنْت در نزدیکی مُرسیه به دنیا آمد (مقّری ، ج 2، ص 160ـ161؛ ذهبی ، 1406، ج 22، ص 24ـ 25). برخی او را اهل اِشبیلیه دانسته اند (مقّری ، ج 2، ص 379؛ بغدادی ، هدیة العارفین ، ج 2، ستون 108). علم قرائت و تجوید را از ابواحمدبن مُعط مُرسی و ابوحجّاج ثَغری و ابن فَرَس آموخت ، سپس سفری طولانی به مشرق کرد؛ در بِجایه * از عبدالحق حافظ اشبیلی حدیث شنید، در مکه از محدّثان بسیار دیگر (بیش از 130 تن ) استماع و کتابت حدیث نمود، و صحیح بخاری را روایت کرد. تجیبی از ابوطاهر سِلَفی (متوفی 576) بیش از دیگران روایت کرده و صدها کتاب و جزوه از احادیث به نقل از وی نگاشته است . وی سپس به تِلِمسان رفت و تا پایان عمر در آنجا به تألیف و روایت حدیث پرداخت . افراد بسیاری از راههای دور برای استماع حدیث نزد او می آمدند. تجیبی را به عدالت و وثوق در ضبط حدیث ستوده اند. وی در 610 در تلمسان از دنیا رفت (ذهبی ، 1417، حوادث و وفیات 601ـ610 ه . ، ص 384؛ همو، 1406، ج 22، ص 25؛ صفدی ، همانجا؛ مقّری ، ج 2، ص 160ـ161؛ کتانی ، ج 1، ص 264؛ ابن جزری ، ج 2، ص 164).

آثار تجیبی در حدیث و موعظه و تراجم احوال است ، از جملة آنهاست : چند اربعین در موضوعات مختلف به نامهای اربعین حدیثاً فی المواعظ ، اربعین فی الفقر و فَضله ، اربعین فی الحب فی اللّه ، اربعین فی ( فضل ) الصّلاة علی النبی ؛ المعجم ، در بارة احوال مشایخ خود که در آن حکایات و اخبار فراوانی آورده است ؛ مشیخة السِّلَفی ، در احوال استادش ابوطاهر سلفی ؛ فضائل الاشهر الثلاثة رجب و شعبان و رمضان ؛ فضل عشر ذی الحجّة ؛ مناقب السبطین الحسن و الحسین علیهماالسلام ؛ الفوائد الکبری ؛ الفوائد الصغری ؛ الترغیب فی الجهاد ؛ و المواعظ والرقائق (ذهبی ، 1406؛ صفدی ، همانجاها؛ مقّری ، ج 2، ص 161؛ بغدادی ، هدیة العارفین ، ج 2، ستون 109؛ همو، ایضاح المکنون ، ج 1، ستون 282؛ کتانی ، ج 1، ص 264، ج 2، ص 633).

---

منابع :
(1) ابن جزری ، غایة النهایة فی طبقات القرّاء ، قاهره ( بی تا. ) ؛
(2) اسماعیل بغدادی ، ایضاح المکنون ، ج 1، در حاجی خلیفه ، ج 3؛
(3) همو، هدیة العارفین ، ج 2، در حاجی خلیفه ، ج 6؛
(4) محمدبن احمد ذهبی ، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام ، چاپ عمرعبدالسلام تدمری ، حوادث و وفیات 601ـ610ه . ، بیروت 1417/ 1997؛
(5) همو، سیر اعلام النبلاء ، ج 22، چاپ بشارعواد معروف و محیی هلال سرحان ، بیروت 1406/1986؛
(6) خلیل بن ایبک صفدی ، کتاب الوافی بالوفیات ، ج 3، چاپ س . دیدرینغ ، ویسبادن 1394/1974؛
(7) محمد عبدالحی بن عبدالکبیر کتانی ، فهرس الفهارس و الاثبات ، چاپ احسان عباس ، بیروت 1402/ 1982؛
(8) احمدبن محمد مقّری ، نفح الطّیب ، چاپ احسان عباس ، بیروت 1388/1968.

/ محمدهانی ملازاده /