تَتایی ، شمس الدین محمدبن ابراهیم ، مکنی به ابوعبداللّه فقیه مالکی و قاضی قرن دهم مصر. وی را منسوب به تتا، یکی از روستاهای منوفیه مصر، دانسته اند. منابع تاریخ تولد وی را ذکر نکرده اند، اما شاگردش ، عبدالقادر بقلی مالکی ، ولادت او را اوایل 855 بیان کرده است . سال وفات تتایی را نیز، به اختلاف ، از 937 تا 942 آورده اند (ابن عماد، ج 8، ص 224؛
غزّی ، ج 2، ص 21؛
بروکلمان ، ج 2، ص 411؛
یاقوت حموی ، ج 1، ص 333؛
بدرالدین قرافی ، ص 186، پانویس 11). از نحوة زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست . در منابع او را دانشمندی فاضل و متدین معرفی کرده اند که مدتی به کار قضا مشغول بوده ، سپس به تدریس و تألیف روی آورده ، و در علم فرایض توانا بوده است .

از تتایی آثار مشهور متعددی باقی مانده که برخی از آنها به چاپ رسیده است (سرکیس ، ج 2، ستون 1625). وی در فروع فقه مالکی بر مختصر الشیخ خلیل دو شرح دارد: جواهرالدُّرر به صورت مختصر و فتح الجلیل که مفصّل است . آثار دیگر وی عبارت اند از: البهجة السنیة فی حل الاشارات السنیة ؛
تنویر المقالة فی شرح الرسالة در فقه ، که به اختلاف منسوب به ابی زید قیروانی و یوسف بن حسن تتایی است ؛
خطط السّداد و الرشد بشرح نظم مقدمة ابن رشد (بغدادی ، هدیة العارفین ، ج 2، ستون 236؛
همو، ایضاح المکنون ، ج 1، ستون 201، 334، 431؛
ج 2، ستون 449؛
بروکلمان ، همانجا؛
برای آگاهی آثار او رجوع کنید به از سایر بدرالدین قرافی ، ص 186).

---

منابع :
(1) ابن عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب ، بیروت : دارالافاق الجدیدة ، ( بی تا. ) ؛
محمدبن یحیی بدرالدین قرافی ، توشیح

(2) الدیباج و حلیة الابتهاج ، تحقیق و تقویم احمد شتیوی ، بیروت 1403/ 1983؛
(3) اسماعیل بغدادی ، ایضاح المکنون ، ج 1ـ2، در حاجی خلیفه ، ج 3ـ4؛
(4) همو، هدیة العارفین ، ج 2، در حاجی خلیفه ، ج 6؛
(5) سرکین ؛
(6) نجم الدین محمدبن محمد غزّی ، الکواکب السائرة باعیان المئة العاشرة ، بیروت 1979؛
(7) یاقوت حموی ، معجم البلدان ، بیروت 1995؛


(8) Carl Brockelmann, Geschichte der arabischen Litteratur , Leiden 1943-1949.

/ داود الهامی /