responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 3102

 

تاریخ زندیه (1) ، کتابی به فارسی در بارة خاندان زندیه از 1200 تا 1210. این اثر را علیرضابن عبدالکریم شیرازی (و به تعبیر خود او: ابن عبدالکریم علیرضا شیرازی ) در سدة سیزدهم تألیف کرده است (قس نامی اصفهانی ، مقدمة نفیسی ، ص ز ـ ژ، که علیرضابن عبدالکریم شیرازی را با عبدالکریم بن علیرضا شریف شهاوری یکی دانسته است ). از زندگی مؤلف اطلاع چندانی در دست نیست . وی این کتاب را به دستور میرزامحمدحسین فراهانی وزیر نوشته (شیرازی ، مقدمة ورهرام ، ص 10؛ نامی اصفهانی ، مقدمة نفیسی ، ص ز) و اگرچه در دورة آقامحمدخان (1200ـ1211) به خدمت خاندان قاجار درآمده ، در این کتاب علاقة خود را به خاندان زند، بخصوص لطفعلی خان ، ابراز کرده است (رجوع کنید به شیرازی ، ص 72ـ73، 113، 116، مقدمة بیر ، ص 19).

تاریخ زندیه شرح مفصّلی است از جنگهای شاهان و بزرگان سلسلة زندیه بخصوص لطفعلی خان و پایان کار او. در لابلای مطالب کتاب ، اوضاع داخلی کشور هنگام سقوط خاندان زند، و نیز چگونگی ظهور قاجاریه و کشتار در کرمان با ذکر جزئیات شرح داده شده است (ص 114، مقدمة بیر، همانجا).

اهمیت تاریخ زندیه به سبب آن است که در بارة این دورة تاریخی کتابهای اندکی باقی مانده و مؤلف نیز وقایع را با حفظ امانت و از سر صدق و بر اساس دانسته های شخصی خود نگاشته است . زمان تألیف کتاب پس از مرگ لطفعلی خان است ، ازینرو مطالب آن از سر ترس یا به امید زر نوشته نشده است (ریو ، ج 1، ص 196ـ197؛ شیرازی ، مقدمة بیر، همانجا).

نثر کتاب ساده و روان ، و جملات آن کوتاه است . نویسنده از مغلق گویی و زیاده نویسی و نثر پرتکلف دورة صفوی دوری گزیده و از به کارگیری لغات ترکی نیز پرهیز کرده ، اما در برخی موارد متأثر از شیوة نگارش میرزا مهدی خان استرآبادی * بوده است . مؤلف کوشیده است شیوة تازه ای در نثر پدید آورد، اما نمی توان او را صاحب سبک دانست ؛ با اینهمه نثر این کتاب به دورة ادبیات جدید ایران (ساده نویسی ) نزدیک است (مقدمة بیر، ص 20ـ22). مؤلف از اصطلاحات و آیات و احادیث برای تأیید کلام خود، بسیار بجا استفاده کرده است .

تاریخ زندیه اولین بار با مقدمه ای سودمند به آلمانی از ارنست بیر در 1305ـ1306/ 1888 در لیدن به چاپ رسید. غلامرضا ورهرام مقدمة آن را به فارسی ترجمه و همراه متن اصلی در 1365ش در تهران منتشر کرده است .


منابع :
(1) علیرضابن عبدالکریم شیرازی ، تاریخ زندیه : جانشینان کریم خان زند ، چاپ ارنست بیر، تهران 1365 ش ؛
(2) محمدصادق نامی اصفهانی ، تاریخ گیتی گشا ، با مقدمة سعید نفیسی ، تهران 1363 ش ؛


(3) Charles Rieu, Catalogue of the Persian manuscripts in the British Museum , London 1966.

/ عبدالحسین نوائی /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 3102
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست