پیکتال ، محمدمارمادوک ویلیام ، داستان نویس و روزنامه نگار مسلمان انگلیسی که ترجمة او از قرآن معروف است . در 1254ش /1875، در خانوادة مسیحی و مذهبی ، در لندن متولد شد. در کودکی پدرش را ــ که کشیش بود ــ از دست داد. در دورة آموزش ابتدایی ، در مدرسه ای در هارو همدرس وینستون چرچیل بود. در سالهای نوجوانی ، مدتی برای یادگیری زبانهای فرانسوی و ایتالیایی به نوشاتل و فلورانس مسافرت کرد، اما پس از آن مادرش وی را برای آشنایی با فرهنگها و ادیان مختلف به خاورمیانه فرستاد. او در دو سالی که در فلسطین ، لبنان ، سوریه ، ترکیه و بالکان به سر می برد (1273ـ 1275ش / 1894ـ1896) زبانهای عربی و ترکی ، و بعدها در مدت اقامتش در شبه قارّة هند اردو را فراگرفت . این اقامت و آشنایی او با خاورمیانه بعدها سبب علاقه مندی اش به مسائل ترکیة عثمانی ، انتقاد از سیاستهای استعماری فرانسه و انگلستان در خاورمیانه در جریان جنگ جهانی اول ، و حمایت جسورانه از اصلاح طلبان ترکیة نو گردید و همین امور سبب شد که موقعیتهای شغلی بسیاری را از دست بدهد (کلارک ، 1366 ش ، ص 42ـ43؛ د. اسلام ، چاپ دوم ، ذیل مادّه ؛ برای برخی فعالیتها و اظهارنظرهای او دربارة ترکیة عثمانی ، اصلاحات ترکیة نو، مسلمانان و رفتار غربیان با ایشان رجوع کنید به کلارک ، 1986، ص 57).

پیکتال در 1296ش / 1917 اسلام آورد، و این تقریباً با پایان جنگ جهانی اول و شکست و تجزیة امپراتوری عثمانی همزمان بود. وی پس از اعلان اسلامِ خود، نام محمّد را برگزید و چندی بعد به عنوان رهبر اقلّیت مسلمانان انگلستان ، در یکی از مساجد شهر لندن به امامتِ جماعت و وعظ و تبلیغ پرداخت . تماس و آشنایی وی با مسلمانان هندی تبارِ ساکن انگلستان در این دوره و بویژه ملاقات سرنوشت ساز وی در 1299ش / 1920 با مولانا محمدعلی لاهوری ــ مترجم معروف قادیانی قرآن به زبان انگلیسی ــ که در آن زمان از هند به لندن آمده بود، توجه وی را از خاورمیانه به شبه قاره معطوف کرد. در همین زمان ، نیاز پیکتال به درآمد مالی و امنیت شغلی سبب شد که وی پیشنهاد هیئت مدیرة مجلة > وقایع نامة بمبئی < را برای سردبیری آن بپذیرد و برای انجام این مسئولیت به هند ــ که در آن زمان در آنجا شخصیت مشهوری بود ــ برود. پس از پنج سال

اقامت در بمبئی ، در 1304 ش / 1925 پیکتال به شهر حیدرآباد، مرکز دولت ایالتی نظام حیدرآباد رفت و در خدمت این دولت محلی مدیریت یک دبیرستان پسرانه و مسئولیت آموزش کارمندان دولتی حیدرآباد را برعهده گرفت . وی در 1306 ش / 1927 به سردبیری فصلنامة دولتیِ > فرهنگ اسلامی < انتخاب شد. سال بعد دولت ایالتی نظام با پرداخت حقوق کامل ، به وی دوسال مرخصی داد تا ترجمه ای از قرآن را که در دست داشت به پایان برساند. پیکتال در این مدت ، با جدیت و سختکوشی و مشورت دائم با محققان اروپایی و رایزنی با عالمان مسلمان در مصر، ترجمة خویش را به پایان برد، اما با وجود تلاش فراوان نتوانست از رئیس دانشگاه ازهر تأییدی بر این کار به دست آورد (کلارک ، 1366 ش ، ص 43؛ همو، 1986، ص 57 ـ 58).

در 1314 ش / 1935 پیکتال پس از ده سال خدمت در حکومت نظام حیدرآباد به دلیل سالخوردگی و بیماری بازنشسته شد و همراه همسرش به انگلستان بازگشت و یک سال بعد در 1315 ش / 1936 درگذشت و در گورستان مسلمانان شهر بروک وود به خاک سپرده شد (کلارک ، 1366 ش ، همانجا؛ همو، 1986، ص 58).

آثار پیکتال بر دو گونه است : نخست داستانهایی که وی از 1277 تا 1300 ش / 1898 تا 1921 اندکی پس از اسلام آوردنش نوشته ؛ دیگر ترجمة قرآن و مقالات او دربارة تاریخ ، سیاست ، تمدّن و فرهنگ اسلامی . فضای داستانهای کوتاه و بلند او فرهنگ انگلیسی و برخی کشورهای اسلامی همچون سوریه ، مصر، فلسطین ، یمن و لبنان است . پاره ای از این داستانها همچون > سعید ماهیگیر < شهرت بسیاری در عرصة ادبیات انگلیسی به او بخشیده است . ا. م . فاستر ، پیکتال را تنها رمان نویس معاصر می داند که خاورنزدیک را خوب می شناسد. نام برخی از داستانهای وی چنین است : > حرفهای یک انگلیسی < (1898)؛ > همة ابله ها < (1899)؛ انید (1904)؛ > چراگاه شیطنت و شوخی < (1912)؛ > شهسواران عرب < (1917)؛ > ساعات اول < (1920؛ کلارک ، 1986، ص 57 ـ 58؛ د. اسلام ، همانجا؛ برای فهرست کاملی از داستانها و دیگر آثار او رجوع کنید به د. اردو ، ذیل «پکتهال »).

ترجمة پیکتال از قرآن کریم ، نخستین ترجمة انگلیسی قرآن به قلم مسلمانی بریتانیایی به شمار می آید. پیش از این ، تنها برخی مسلمانان شبه قارّه ، چون مولانا محمدعلی لاهوری (1335)، میرزا ابوالفضل (1329ـ1330)، میرزا حیرت دهلوی (1334) و محمد عبدالحکیم خان (1323)، اقدام به ترجمة قرآن کرده بودند (قرآن ، ترجمة پیکتال ، ص VII ؛ پیرسون ، ص 509 ـ510). وی در ابتدای ترجمة خود (ص XXIX-IX )، مقدمه ای دربارة تاریخ اسلام و سیرة پیامبراکرم صلّی اللّه علیه و آله وسلّم و اندکی از تاریخ جمع آوری و تدوین قرآن آورده و در ابتدای ترجمة هر سوره به اختصار دربارة شأن نزول و محتوای آن سخن گفته است . او با اعتراف به ترجمه ناپذیری سبک بیان و محتوای قرآن ، کار خویش را نه ترجمة قرآن ، بلکه > معنای قرآن مجید < می نامد. غیر از همکاری و مساعدت علمی تنی چند از دانشمندان مصری و اروپایی ، چون محمداحمد غَمْراوی ، شیخ مصطفی مراغی ، سلیم حجازی و دکتر کرنکو ، منابع اصلی پیکتال در این کار عمدتاً اسباب النزول واقدی ، صحیح بخاری ، سیره ابن هشام ، تفسیرالجلالین و تفاسیر انوار التنزیل بیضاوی و کشاف زمخشری بوده است (ص VII-VII ).

ترجمة قرآن پیکتال تا حدّ قابل قبولی مطابق با متن قرآن انجام گرفته ، اما در عین روانی و لطافت ، نثر آن اندکی کهنه است . مترجمان قرآن در دهه های اخیر کمتر این نثر را به کار برده اند. پاره ای از اشتباهات که گاه از ترجمة تحت اللفظی ناشی می شود در آن به چشم می خورد، و برخی از مسلمانان شبه قاره مانند محمد اسد و احمدعلی آن را نقد کرده اند. از سوی دیگر، برخی این ترجمه را نسخة جدید و اصلاح شده ای از ترجمة مولانا محمدعلی لاهوری دانسته و کوشیده اند تا با تطبیق بخشهایی از هردو ترجمه شباهت آن دو را اثبات و این نظریه را تأیید کنند که پیکتال به فرقة احمدیه (قادیانیه ) و برخی رهبران آن گرایش داشته است ؛
مطلبی که پیکتال خود آن را صریحاً نفی و تکذیب کرده است (شلابیر ، ص 289 به بعد). با اینهمه ، این ترجمه نزد مسلمانان رواج و مقبولیت زیادی پیدا کرده است و حتی برخی مترجمان بعدی در کار خود بدان نظر داشته اند. نخستین بار این اثر در نیویورک در 1338/ 1930 منتشر شد و از آن پس ، در اشکال و اندازه های مختلف ، در انگلستان و هند و پاکستان به چاپ رسید (قدوائی ، ص 67؛
کلارک ، 1986، همانجا؛
برای چاپهای مختلف این ترجمه رجوع کنید به بینارک و اَرَن ، 97ـ102).

دیگر اثر مهم پیکتال ، > بعد فرهنگی اسلام < ، گرد آمده از مجموعة هشت سخنرانی وی به دعوت جماعت مسلمانان شهر مدرس در 1304ش / 1925 است که نخستین بار (1306 ش / 1927) در همانجا به چاپ رسید. وی در این کتاب دربارة عناوین و موضوعاتی چون علل رشد و انحطاط ، برادری ، علم و هنر و ادب ، تسامح ، تهمت جبرگرایی ، روابط زن و مرد در فرهنگ اسلامی و مدینة الله سخن گفته و سعی کرده است که در برابر اتهامات غربیان به مسلمانان ، از برخی باورهای فرهنگی در اسلام دفاع کند. وی در اواخر عمر تصمیم داشت نسخة جدیدی از این کتاب را، با اصلاحات و بازبینی مقالات آن ، عرضه کند که پیش از انجام این مقصود درگذشت (پیکتال ، 1981؛
کلارک ، 1986، همانجا).

---

منابع :
(1) اردو دائرة معارف اسلامیّه ، لاهور 1384ـ1410/ 1964ـ 1989؛
(2) پیتر کلارک ، «مارمادوک پیکتال : اسلام شناس و مترجم قرآن »، ترجمة مجید رویین تن ، کیهان فرهنگی ، سال 4، ش 9 (آذر 1366)؛


I smet Binark and Halit Eren, World bibliography of translations of the meanings of the holy Qur ف an: printed translations 1515-1980 , ed. Ekmeleddin I hsanog § lu, Istanbul

(3) 1406/1986;
(4) EI 2 , s. v. "Pickthall" (by C. E. Bosworth);
(5) Peter Clark, "Pickthall: the translator novelist", Afka ¦ r inquiry , vol.3, no.5 (May 1986);
(6) A. R. Kidwai, "Translating the untranslatable: a survay of English translations of the Qur ف a ¦ n", The Muslim world book review , vol. 7, no. 4 (Summer 1987);
(7) J.D.Pearson, "Bibliography of translations of the Qur ف a ¦ n into European languages", in Arabic literature to the end of the Umayyad period , ed. A.

(8) F. L. Beeston... [et al.(, Cambridge 1983;
(9) Muhammad Marmaduke Pickthall, The cultural side of Islam: Islamic culture , 2nd ed., New Delhi 1981;
(10) Qur ف a ¦ n, The meaning of the glorious Qur ف a ¦ n , an explanatory translation by Mohammed Maramaduke Pickthall, Hyderabad-Deccan 1930, repr. London )n. d.];
(11) W. G. Shellabear, "Can a Moslem translate the Koran?", The Moslem world , XXI, 2 (April 1931).

/ مرتضی کریمی نیا /