responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2887

 

پونتیاناک ، نام بخشی از مقرّ فرمانداری کل هلند («وستر ـ افدیلینگ ») در بورنئو، و نیز سلطان نشینی در دلتای رود کاپواس و پایتخت آن ؛ امروزه این نقاط در منطقة ( غرب ) کالیمانتان * جمهوری اندونزی قرار دارند.

پونتیاناک به عنوان ایالتی هلندی شامل نواحی پونتیاناک ، کوبو ، لَنْدَک ، سانگائو ، سیکادائو، تاجان و میلیائو بود. دستگاه اداری در اختیار معاون فرماندار بود که مقرّ آن در پونتیاناک بود، یعنی جایی که اقامتگاه وستر ـ افدیلینگ نیز در آن قرار داشت . مستعمرة هلندی در ساحل چپ رود کاپواس قرار دارد، منطقة تجاری چینیها نیز در آنجاست . شهر مالایا در مقابل آن در ساحل راست واقع است .

سلطان نشین پونتیاناک با پایتختش به همین نام ، زیر حاکمیت هلندیها، مستقل بود و 545 ، 4 کیلومتر مربع وسعت داشت . در 1309 ش /1930 جمعیت آن مشتمل بود بر 000 ، 100 مالایایی و دیاک ، 562 اروپایی ، 425 ، 26 چینی و 378 ، 2 شرقی دیگر. ( جمعیت پونتیاناک طبق آمار 1375ش / 1996، 100 ، 459 تن بوده است ) . اصطلاح مالایایی دربرگیرندة کلیة مسلمانان بومی است از جمله اخلاف اعراب ، جاوه ایها، بوگیها و دیاکها که اسلام را پذیرفتند. دیاکهای نواحی مرکزی هنوز مسلمان نشده اند. هیئتهای تبلیغی کاتولیک رومی میان دیاکها و چینیها فعالیت می کنند. وجود این جمعیت بسیار مختلط را منشأ و تکامل پونتیاناک توجیه می کند.

در 1186/1772 شریف عبدالرحمان ، یکی از پسران شریف حسین بن احمدالقادری ، این شهر را بنا کرد. شریف حسین در 1148/1735 در ماتان اقامت گزید و در 1185/1771 در مامپاوا درگذشت ، وی در آن زمان وزیر بود و به سبب تقوایش حرمت داشت . در 1155/1742 عبدالرحمان ، از یک زن دیاک به دنیا آمد و خیلی زود به سبب روحیة متهورانه اش متمایز شد. او کوشید بترتیب در مامپاوا، پالِمبانگ * و بانجَرمسین * / بانجارماسین قدرت را به دست گیرد و هرچند سلطان از او حمایت می کرد، پس از اینکه چندین کشتی اروپایی و محلی را تصرف کرد، مجبور شد همراه با دارودستة خود عقب نشینی کند. تا این زمان ، او با شاهزاده ای از مامپاوا و بانجرمسین ازدواج کرده و ثروت عظیمی به دست آورده بود. هنگامی که به مامپاوا بازگشت ، پدرش تازه مرده بود. از آنجا که او در این محل با توفیقی روبرو نشد، تصمیم گرفت با عده ای از فرصت طلبان برای خود شهری احداث کند. ناحیه ای غیرمسکونی در دهانة اتصال لندک و کاپواس ، که به پاتوق خطرناک ارواح پلید شهرت داشت ، به نظر او مناسب آمد. پس از آنکه ارواح را ساعتها به توپ بستند و از محل دور کردند، او نخستین کسی بود که به ساحل آمد، دستور داد جنگل را صاف کردند و برای خود و پیروانش کلبه هایی برپا کرد.

موقعیت مناسب این محل و حمایت از تجارت در آنجا، بزودی بازرگانان بوگی ، مالایایی و چینی را به آنجا جلب کرد، به طوری که پونتیاناک بسرعت توسعه یافت و شریف عبدالرحمان توانست با دوراندیشی و توانش ، شهر خود را در مقابل پادشاهیهای همسایه (ماتان ، سوکادانا، مامپاوا و سانگائو) حفظ کند.

او برای هریک از گروههای مختلف مردم ، رئیسی تعیین کرد و با تعرفه های مناسب به تجارت نظم داد. او آنقدر بر نمایندگان کمپانی هندشرقی هلند در باتاویا تأثیر گذاشت که آنها پس از خلاصی کمپانی از شر دعاوی بانتن درخصوص بورنئوی غربی ، پادشاهیهای پونتیاناک و سانگائو را به عنوان تیول به او دادند. در1186/ 1772 شاهزادة بوگی ، راجه حاجّی ، به او عنوان سلطان داد. پس از مرگ او در 1223/1808، پسرش شریف قاسم جانشین او شد. او نخستین کسی بود که در دربار خود تشریفات باب روز را به جای تشریفات اعراب گذاشت .

طبق معاهدة این سلطان با دولت هند هلند در 1271/1855، سلطان مستمری ثابتی از آنها دریافت می کرد و آنها تشکیلات قضایی و پلیس کشور را اداره می کردند. چگونگی رابطه با دولت هند هلند و همچنین امور قضایی و مالیاتها در توافقنامة مبسوطی در 1330/1912 مشخص شد. سلطان از خزانه داری محلی ، که در آن زمان تشکیل شده بود، ماهانه 800 ، 6 گیلدر می گرفت و همچنین 50% مالیات غیرمستقیمِ کشاورزی و معادن را دریافت می کرد.

جمعیت پونتیاناک در تداوم وضع پیشین خود، غالباً مسلمان اند و هرسال عدة نسبتاً زیادی در مراسم حج شرکت می کنند. سلطان پس از انجام مراسم حج در دهة 1297/ 1880، برای این حجّاج ــ که جاوه فونتیانا نامیده می شوند ــ چندین خانة وقفی در مکّه احداث کرد.

فعالیت عمدة اقتصادی کل جمعیت ، کشاورزی و در کنار آن تجارت محصولات جنگلی است . صادرات این منطقه مغز نارگیل ، فلفل ، شیرة روناسیان ، آردساگو، لاستیک و راتان ، بویژه به سنگاپور و جاوه ، است . برنج ، پوشاک و دیگر اقلام مورد نیاز اروپاییها و چینیها و عربهای مرفه تر، وارد می شود. واردات و صادرات به طور عمده در دست چینیهاست . آنها با هم در محلة چینیها واقع در نیمة اروپایی پونتیاناک در ساحل چپ زندگی می کنند، یعنی جایی که در آن دیگر شرقیهای خارجی نیز سکونت دارند. ازینرو این مکان مرکز تجارت و بازرگانی در درة کاپواس است .

ارتباط با جهان خارج در سرزمینهای باتلاقی پونتیاناک تقریباً فقط از راههای آبی انجام می گیرد. تنها در دهه های 1300 و 1310 ش /1920 و 1930، معابر اتومبیل رو روی زمینهای مرتفعتر، از پونتیاناک تا مامپاوا و سامباس ، به سونگی کاپ و از مندور به لندک احداث شده است .


منابع :


(1) J. J. K. Enthoven, "Bijdragen tot de geographie van Borneo's Wester-Afdeeling", in Tijdschrift Kon . Aardrijkskundig Genootschap, 1912, 203-210;
(2) P.J. Veth, Borneo's Wester-Afdeeling.

/ ا.و.نیوون هویز ( د.اسلام ) /

نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2887
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست