responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2758

 

پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ، نهادی پژوهشی در حوزة علوم انسانی . این نهاد ابتدا با نام «مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی »، در 1360 ش ، با ادغام دوازده مؤسسة پژوهشی بنیاد نهاده شد که عبارت بودند از: مرکز ایرانی مطالعة فرهنگها، مرکز ایرانی تحقیقات تاریخی ، مرکز اسناد فرهنگی آسیا، فرهنگستان علوم ایران ، فرهنگستان زبان ایران ، فرهنگستان ادب و هنر ایران ، پژوهشگاه علوم انسانی ، پژوهشکدة علوم ارتباطی و توسعة ایران ، بنیاد فرهنگ و هنر ایران ، بنیاد فرهنگ ایران * ، بنیاد شاهنامة فردوسی * ، انجمن حکمت و فلسفة ایران (پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ، 1375ش ، ص 5 ـ6). از 1369 ش ، با تغییراتی که در سازمان آن داده شد، از سوی «شورای گسترش آموزش عالی » عنوان «پژوهشگاه » یافت (همو، 1371 ش ، ش 1، ص 5). در 1372 ش تشکیلات سازمانی آن به تصویب نهایی سازمان امور اداری و استخدامی کشور رسید و در 1373 ش شورای عالی پژوهشگاه ، به سبب تأکید بر گرایش «علوم انسانی » در تحقیقات خود، عنوان «پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی » را برای این نهاد برگزید (همان ، 1372ش ، ش 11، ص 27، نیز رجوع کنید به همان ، 1373ش ، ش 12، ص 2،4).

از مهمترین اهداف پژوهشگاه می توان به این موارد اشاره کرد: مطالعه و تحقیق در زمینة ادب و زبان فارسی ، مطالعه و پژوهش در زمینة علوم انسانی و اجتماعی و مبانی و کاربردهای آنها، مطالعه و تحقیق در آثار عرفانی و فلسفی به طور عام و حکمت و فلسفة اسلامی به طور خاص و نیز تاریخ و متون تاریخی اسلامی و ایرانی ، تحقیق در فرهنگ و تمدن ملل و مبادلات فرهنگی و شناساندن منابع و پیشینة فرهنگ و معارف اسلامی و ایرانی همراه با تحقیق در فرهنگ اسلام و ایران . پژوهشهای کاربردی در زمینة علوم انسانی و اجتماعی و ارتباطات اجتماعی از دیگر اهداف این نهاد است . همچنین پژوهشگاه همکاری در امور پژوهشی و فرهنگستانهای زبان و ادب فارسی و علوم جمهوری اسلامی ایران را از اهداف خود به شمار می آورد و با پشتیبانی تحقیقاتی از مؤسسات پژوهشی و فرهنگی کشور سعی در رسیدن به اهداف خود دارد (همو، 1375ش ، ص 7).

پژوهشگاه از این ارکان تشکیل شده است : هیئت امنا، شورای عالی پژوهشگاه ، ریاست پژوهشگاه ، شورای پژوهشی ، حوزة معاونتها (پژوهشی ، آموزشی ، اداری ومالی )، پژوهشکده ها، گروههای مستقل تحقیقاتی ، مرکز اسناد فرهنگی آسیا، کتابخانه ها، مرکز کامپیوتر، انتشارات ، روابط عمومی .

رئیس پژوهشگاه که مستقیماً با حکم وزیر فرهنگ و آموزش عالی منصوب می شود و باید صاحب تألیف باشد، مصوبات شورای عالی را اجرا می کند و بر تمامی تصمیمات متخذه و هماهنگ کردن بخشهای گوناگون نظارت دارد.

برای هماهنگی میان بخشهای مختلف پژوهشگاه ، شورای پژوهش زیرنظر رئیس پژوهشگاه تشکیل می شود. اعضای این شورا عبارت اند از: معاونان پژوهشی و اداری ـ مالی ، رؤسای پژوهشکده ها، دوتن از صاحبنظران فرهنگی و رئیس یکی از مراکز انتشاراتی وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی (همان ، ص 8 ـ11). به قصد ترویج امر پژوهش ، پژوهشگاه ابتدا دوره های آزاد آموزشی در سطح عالی برگزار کرد، و از سال تحصیلی 1368ـ1369 ش ، از طریق آزمون سراسری ، دانشجویانی در مقطع کارشناسی ارشد این رشته ها پذیرفته است : زبان و ادبیات فارسی ، فرهنگ و زبانهای باستانی ، زبان شناسی همگانی ، تاریخ ادیان و عرفان ، فلسفه و کلام اسلامی ، فلسفة غرب (همو، 1378ش ، ص 121؛
تهرانی ، مصاحبة مورخ 1 دی 1378). در حال حاضر، در این پژوهشگاه ، در مقطع دکترای رشتة علوم سیاسی نیز دانشجویانی در حال تحصیل اند. معاونت پژوهشی ، مسئول برنامه ریزی و برگذاری این دوره های آموزشی است (پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ، 1378ش ، همانجا).

اعضای هیئت علمی پژوهشگاه صرفاً موظف به پژوهش و تحقیق اند و، بنا به تخصص ، در هشت پژوهشکده (= دانشکده ) به امور تحقیقاتی و پژوهشی می پردازند. این پژوهشکده ها عبارت اند از: ادبیات ، تاریخ ، تاریخ و فلسفة علوم ، حکمت و ادیان ، زبان شناسی ، علوم اجتماعی ، مطالعة فرهنگها و مطالعات تطبیقی اقتصاد (تهرانی ،همانجا). پژوهشکدة ادبیات دارای سه بخش تحقیقات ادبی ، فرهنگ نویسی و تصحیح متون است . پژوهشکدة تاریخ نیز در چهاربخش تاریخ ایران قبل از اسلام ، تاریخ ایران بعد از اسلام ، تاریخ معاصر ایران ، و تاریخ آسیای مرکزی و قفقاز طرحهایی پژوهشی در دست اجرا دارد. پژوهشکدة تاریخ و فلسفة علوم در سه بخش تاریخ علوم ، فلسفة علوم طبیعی و ریاضی و فلسفة علوم اجتماعی فعالیت می کند. پژوهشکدة مطالعات تطبیقیِ اقتصاد متشکل از سه بخش است : فلسفه و روش شناسی اقتصاد، اندیشه های اقتصادی در اسلام و نظامهای اقتصادی معاصر. پژوهشکدة حکمت و ادیان در چهار شاخة فلسفه ، منطق ، ادیان و عرفان ، و کلام ، ضمن اجرای طرحهای پژوهشی به طور ادواری مبادرت به برگذاری سخنرانی و سمینار در زمینه های یادشده می کند. پژوهشکدة زبانشناسی با سه شاخة فرهنگ زبانهای باستانی ایران ، زبانشناسی همگانی و گویش شناسی ، تاکنون دهها طرح در قالب کتاب عرضه کرده است . پژوهشکدة علوم اجتماعی ، با توجه به اهمیت مسائل اجتماعی و فرهنگی جامعه ، در بخشهای بررسی مسائل اجتماعی و مطالعات فرهنگی ، جامعه شناسی و مطالعات توسعة اجتماعی فعال است . پژوهشکدة مطالعة فرهنگها به سبب نیاز به شناخت سایر فرهنگها و شناساندن فرهنگ ایرانی ـ اسلامی به سایر ملل ، پنج گروه تشکیل داده است بدین شرح : مطالعة فرهنگ خاور دور، شبه قاره ، افریقا، آسیای میانه و گروه غرب شناسی . با تصویب شورای عالی پژوهشگاه ، سه گروه تاریخ اندیشة سیاسی در اسلام ، علم و دین ، و مطالعات زنان تشکیل شده است (پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ، 1375ش ، ص 13ـ26؛
نیز رجوع کنید به همو، 1378 ش ). مرکز اسناد فرهنگی آسیا از واحدهای مؤسسه است که سابقة تأسیس آن به سال 1355 ش بازمی گردد و به منظور شناختن و شناساندن میراث فرهنگی کشورهای آسیایی و ترویج فرهنگ این سرزمینها و اثر آنها بر یکدیگر و سایر ملل به وجود آمده است (همو، 1371 ش ، ش 2، ص 22؛
نیز رجوع کنید به همان ، 1371 ش ، ش 3، 1372 ش ، ش 4).

پژوهشگاه دارای چهار کتابخانه است :

1) کتابخانة مرکزی که از ادغام کتابخانه های مؤسسات تحقیقاتی پدید آمده و یکی از غنی ترین مجموعه ها در علوم انسانی است . این کتابخانه ، علاوه بر داشتن دهها هزار عنوان کتاب به زبانهای فارسی ، عربی ، ترکی ، اردو، فرانسوی ، آلمانی ، روسی و...، دارای 549 عنوان نشریة ادواری فارسی و 385 عنوان نشریه ادواری انگلیسی و فرانسوی است (همان ، 1371ش ، ش 2، ص 3).

2) کتابخانة استاد مینوی که مجموعه ای غنی از کتابهای نخبة چاپی ، نسخه های خطی و عکسی در زمینه های ایران شناسی ، اسلام شناسی ، تاریخ ، ادبیات و جغرافیا به چندین زبان است (افشار، ص 22؛
پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ، 1371ش ، ش 1، ص 21).

3) کتابخانة انجمن حکمت و ادیان که کتابخانه ای تخصصی در زمینة فلسفه ، حکمت ، ادیان ، عرفان و تاریخ علوم است (پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ، 1375ش ، ص 36).

4) کتابخانة دانشجویی که از 1374 ش برای استفادة دانشجویان پژوهشگاه در محل آموزش پژوهشگاه تشکیل شده است (همو، 1372ش ، ش 9، ص 6).

یکی از مهمترین فعالیتهای پژوهشگاه علوم انسانی بخش انتشارات آن است که براساس مصوبات «شورای انتشارات پژوهشگاه » اقدام به چاپ و نشر آثار پژوهشگران داخلی یا خارجی می کند (همو، 1375ش ، ص 40).

نشریات تخصصی پژوهشگاه عبارت اند از: خبرنامة پژوهشگران ، فصلنامة فرهنگ ، فصلنامة تحقیقات تاریخی ، فصلنامة آفاق الحضارة الاسلامیة و نشریة علمی ـ خبری نامة علم و دین .

پژوهشگاه ضمن امور پژوهشی ، برای تبادل آرا و افکار و آشنا کردن محققان با تحقیقات جدید اقدام به برگزاری همایشها و سخنرانیهای علمی و فرستادن نماینده به مجامع علمی می کند (همو، 1371ش ، ش 1، ص 9).

هزینة امور جاری پژوهشگاه ، از محل درآمد بودجة مصوب مجلس شورای اسلامی و نیز درآمد حاصل از چاپ و نشر کتاب و نشریات بخش انتشارات آن تأمین می شود (ایران . قوانین و احکام ، ردیف بودجة 113510).


منابع :
(1) ایرج افشار، «مجتبی مینوی ، استادی از اقلیم ' نمی دانم ، »، راهنمای کتاب ، سال 20، ش 1 و 2 (فروردین و اردیبهشت 1356)؛
(2) ایران . قوانین و احکام ، قانون بودجة سال 1375 کل کشور ، مصوب 11/11/1374 مجلس شورای اسلامی ، تهران 1375ش ؛
(3) پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ، تهران 1375 ش ؛
(4) همو، پژوهشگران : نشریة خبری داخلی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ، ش 1 (آبان 1371)، ش 2 (آذر 1371)، ش 3 (اسفند 1371)، ش 4 (اردیبهشت 1372)، ش 9 (آبان 1372)، ش 11 (بهمن 1372)، ش 12 (خرداد 1373)؛
همو، گزارش





(5) فعالیتهای پژوهشی و آموزشی نیمة دوم 77 ، تهران 1378ش ؛
(6) امیر تهرانی ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ، تهران ، مصاحبه ، 1 دی 1378.

/ فرخ امیرفریار /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2758
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست