responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2756

 

پژمان بختیاری ، حسین ، شاعر، محقق و مترجم معاصر. در 1279 ش در تهران به دنیا آمد. پدرش علیمرادخان میرپنج بختیاری از خانان مشهور بختیاری و مادرش عالمتاج قائم مقامی متخلص به ژاله ( رجوع کنید به ژاله قائم مقامی * )، شاعر و از خاندان میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی (مقتول 1251) بود (پژمان بختیاری ، 1349 ش ، ص د، ه ؛همو، 1368 ش ، پیشگفتار، ص چهل و هشت ـ چهل ونه ؛ صبور، ص 114). پژمان ، دورة کودکی را به سبب جدایی پدر و مادرش بسختی گذراند. روش سختگیرانة پدرش در تعلیم و تربیت ــ که پژمان از آن با عنوان «تازیانة تعلیم » یاد کرده است ــ خاطره ای ناخوشایند برایش به جا گذاشت . در هرحال ، او در خردسالی بر خواندن قرآن و کتابهای سادة فارسی ، و نوشتن توانایی یافت (پژمان بختیاری ، 1349 ش ، ص و؛ همو 1368 ش ، پیشگفتار، ص پنجاه ). وی در همان سالها پدرش را از دست داد و سرپرستی او به جعفر قلیخان سردار اسعد بختیاری (متوفی 1313) واگذار شد (همو، 1368 ش ، پیشگفتار ص هفتاد و سه ، هفتاد و چهار).

در نوجوانی ، سرودن شعر را آغاز کرد. ابتدا اشعارش با تخلّص «سرمست » در روزنامه ها به چاپ می رسید، اما بعدها تخلّص «پژمان » را برگزید (همان ، پیشگفتار، ص چهل و چهار، هفتاد و پنج ). او در مدرسة سن لوئی تهران به تحصیل پرداخت و به زبان فرانسه تسلط یافت . وی در آنجا همکلاس نیمایوشیج (متوفی 1338 ش ) و شاگرد نظام وفا (متوفی 1343 ش ) بود (همو، 1349، ص یز؛ محمدی ، ج 2، ص 384؛ مشیری ، ص 124، 127). پس از فارغ التحصیلی ، در وزارت پست و تلگراف و تلفن استخدام شد و در همان دوران از محضر بدیع الزمان فروزانفر (متوفی 1349 ش ) نیز بهره مند گردید. سپس به انجمن ادبی حکیم نظامی ، به مدیریت وحید دستگردی (متوفی 1321 ش )، راه یافت و تجربه هایی اندوخت (حقیقت ، ذیل مادّه ). وی با شاعران و ادیبانی چون ایرج میرزا، ملک الشعرای بهار، مهدی سهیلی ، احمد بهمنیار و حبیب یغمایی دوستی و مصاحبت داشت (پژمان بختیاری ، 1349 ش ، ص ، یط ؛ همو، 1368 ش ، مقدمة باستانی پاریزی ، ص سی ـ سی و یک ). پژمان مدتی کارشناس برنامه های شعر رادیو، و نیز عضو شورای شعر و ترانة رادیو بود (نادرپور، ص 111).

مضمون اشعار پژمان ، بیشتر شِکوه و گلایه از زندگی است . او در شعر پیرو سبک قدما بود و در همة قالبهای کهن شعری ، آثاری بدیع با معانی و مفاهیم اجتماعی جدید به وجود آورد که از جملة شاهکارهای شعر معاصر است (خلخالی ، ج 1، ص 84). از میان قالبهای نوین ، او تنها سرودن چهارپاره را جایز می دانست (مشیری ، ص 128). وی بیشتر غزلسرا بود و با وجود گرایش به سبک عراقی ، در غزلهایش ابیاتی به سبک هندی نیز وجود دارد (صبور، ص 118؛ محمدی ، ج 2، ص 385). از دیگر ویژگیهای شعر پژمان ، توانایی او در پروردن داستانهای منظوم اخلاقی است . به عقیدة او شعرِ ارزشمند، لذتبخش و دارای جذبة روحی و آهنگ است ، ازینرو از نوپردازانی که هر سه جنبه را رعایت نمی کنند، انتقاد کرده است . به نظر او شکستن اوزان و حذف قوافی ــ که موسیقی شعر فارسی برآن بنا شده ــ صحیح نیست (پژمان بختیاری ، 1349 ش ، ص یز؛ صبور، ص 117). پژمان از میان شاعران معاصر، اشعار امیری فیروزکوهی ، حمیدی شیرازی ، رهی معیری ، گلچین معانی و لطفعلی صورتگر را می پسندید (صبور، همانجا). او در 29 تیر 1353 در تهران درگذشت (برقعی ، ج 2، ص 798؛ حقیقت ، همانجا).

آثار پژمان عبارت است از: منظومه های زن بیچاره (تهران ، بی تا.)، سیه روز (تهران 1306 ش ) و محاکمة شاعر (تهران 1313 ش )؛ بهترین اشعار ، گزیده ای از اشعار کهن و معاصر فارسی (تهران 1313 ش )؛ تاریخ پست و تلگراف و تلفن (بی جا، تاریخ مقدمه 1326 ش )؛ مجموعة شعر خاشاک (تهران 1335 ش )؛ گردآوری دیوان ژاله قائم مقامی (تهران ، تاریخ مقدمه 1345 ش )؛ اندرز یک مادر (تهران 1347 ش )؛ داستان شعرا که در مجلة تهران مصور چاپ شد (برقعی ، همانجا)؛ کویراندیشه (تهران 1349 ش )؛ به یادگار جشن هزارمین سال فردوسی (تهران ، بی تا.)؛ داستان زندگانی حافظ (تهران ، بی تا.)؛ اسکندرنامه نظامی گنجوی (بی جا، 1370 ش ). پژمان برخی از منظومه های مشهور فارسی را نیز تصحیح و چاپ کرد ( رجوع کنید به حقیقت ، همانجا؛ مشار، ج 2، ستون 828 ـ829). دیوان او هم با مقدمة باستانی پاریزی (1368 ش ) منتشر شده است . برخی ترجمه های وی نیز عبارت است از: آتالا و رِنِه از شاتوبریان ، چاپ شده در روزنامة شفق سرخ (اسحاق ، ج 2، ص 139)؛ گربة سیاه اثر ادگار آلن پو ؛ وفای زن (نام اصلی آن : آدولف ) اثر بنیامین کنستان دو ربک ؛ مادموازل اسکودری اثر هوفمان (مشار، همانجا). علاوه بر اینها، دیگر مقالات تألیفی و ترجمه ای پژمان در مجلات مختلف از جمله آموزش و پرورش ، ارمغان ، نوبهار و وحید به چاپ رسیده است . در برخی منابع ، از آثار منتشر نشدة او نیز نام برده شده که عبارت است از: سخنوران پارسی گوی ؛
گویش بختیاری ، پادشاهان ایران و تاریخ منظوم اشکانیان (پژمان بختیاری ، 1368 ش ، مقدمة ناشر، ص بیست وهشت ).


منابع :
(1) محمد اسحاق ، سخنوران نامی ایران در تاریخ معاصر ، ج 1 و 2، چاپ محمد اسماعیل رضوانی ، تهران 1371 ش ؛
(2) محمدباقر برقعی ، سخنوران نامی معاصر ایران ، قم 1373 ش ؛
(3) حسین پژمان بختیاری ، دیوان پژمان بختیاری ،تهران 1368 ش ؛
(4) همو، کویراندیشه ،تهران 1349 ش ؛
(5) عبدالرفیع حقیقت ، فرهنگ شاعران زبان پارسی از آغاز تا امروز ، تهران 1368 ش ؛
(6) عبدالحمید خلخالی ، تذکرة شعرای معاصر ایران ، تهران 1333ـ1337ش ؛
(7) داریوش صبور، صدف : تذکرة سخنوران روز ، تهران 1344 ش ؛
(8) حسنعلی محمدی ، شعر معاصر ایران از بهار تا شهریار ، اراک 1375 ش ؛
(9) خانبابا مشار، مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی ، تهران 1340ـ1344 ش ؛
(10) فریدون مشیری ، «در ماه گذشته چه کتاب یا کتابهایی خوانده اید؟»، کلک ، ش 42 (شهریور 1372)؛
(11) نادر نادرپور، «به یاد پژمان »، سخن ، دورة 24، ش 1 (آذر و دی 1353).

/ صفورا هوشیار /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2756
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست