responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2660

 

پاینده ، محمود ، شاعر، مردم شناس و کارشناس فرهنگ گیلکی ، و مورخ معاصر. محمود (محمدعلی ) در دوازده آذر 1310 در لنگرود به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در 1317 ش در همانجا آغاز کرد. در دوازده سالگی به سبب بیماری مدرسه را رها کرد. پس از دو سال دوباره به ادامة تحصیل پرداخت (پاینده ، زندگینامه ). پاینده با مبارزان سیاسی دهة 1320 ش همگام بود و در همین سالها شعر و شاعری را با روزنامة چلنگر محمدعلی افراشته * (1287ـ 1338 ش ) آغاز کرد و شیوة شعر گفتن را از او آموخت (پاینده ، همانجا).

پس از کودتای 28 مرداد 1332 دگربار ناگزیر ترک تحصیل کرد و راهی تهران شد. در دی 1333 کتاب کوچکی به نام نغمه های زندگی منتشر شد که در آن اشعار شاعرانی که شعرشان در مجلة امید ایران چاپ می شد گردآمده بود. پنج شعر این مجموعه از پاینده بود ( نغمه های زندگی ، ص 27ـ29؛ سادات اشکوری ، ص 7). سالهای 1334ـ1345 ش دورة آشنایی و ارتباط او با اهل قلم بود و در مجلة امیدایران شروع به کار کرد و همه هفته دو صفحه شعر سیاسی می سرود. منظومه های سیاسی او در آن مجله خوانندگان بسیاری داشت . از 1337ش برای گذراندن زندگی به کارهای مختلفی از قبیل حسابداری ، نقاشی ، و تابلوسازی دست یازید، خوشنویسی را نیز در انجمن خوشنویسان نزد استادانی چون ابراهیم بوذری طالقانی ، سیّد حسین میرخانی و عبدالله فرادی فراگرفت (رضازادة لنگرودی ، ص 447).

پاینده از شاعران خوش قریحة گیلکی و فارسی بود. شعر کهن و نو را خوب می شناخت و در بیشتر زمینه های شعر کهن مانند قصیده ، غزل ، رباعی و دوبیتی اشعاری سرود، اما شیوة شعر نیمایی را بیشتر می پسندید. اشعار فارسی پاینده که عموماً مضمون اجتماعی دارد در عین زیبایی ، عامه پسند و عاری از تعقیدات لفظی است . اشعار گیلکی او، شیوا و سلیس و آکنده از مضامین دلنشین مردم پسند است (گورگین ، ص 529).

نخستین مجموعة اشعار فارسی او گل عِصْیان (مجموعه 22 شعر) که اشعاری بر ضد ستم و بی عدالتی است در1334ش ، با مقدمة پرویز جهانگیر، منتشر شد. دو سال بعد نیز کتاب کوچکی به نام ترانه های گیلکی (مجموعة 44 دوبیتی ) انتشار یافت که افزون بر مقدمه ، پانزده ترانة آن از پاینده است (پاینده ، زندگینامه ؛ سادات اشکوری ، همانجا). دو منظومة گیلکی او به نامهای یِهْشُو ، بوتسنو روخُئوُنَه ! (شبی به رودخانه رفتم ، 1338 ش ) با اندیشة سیاسی ، و لیله کو (لیله کوه ، 1347 ش ) با مضمونهایی براساس باورهای مردمی در 1358 ش به چاپ رسید. کاملترین مجموعة اشعار پاینده گیلوا نام دارد که هنوز به چاپ نرسیده و مشتمل است بر

94 شعر، که تاریخ نخستین شعر آن ، 1333ش و آخرین آن آبان 1376 است (همان ) و بیشتر اشعار آن در میان سالهای 1335 تا 1337ش سروده شده که در واقع پربارترین سالهای شاعری اوست .

پاینده بعدها به میدان پژوهش بویژه در فرهنگ عامه گام نهاد و بقیة عمر خود را در این راه صرف کرد. حاصل کارهای او در این زمینه بدین شرح است : مثلها و اصطلاحات گیل و دیلم ، شامل حدود 1300 مَثَل و اصطلاح گیلکی ، کاربُرد، واژه نامه و آوانوشت که حاصل هشت سال کاروکوشش مؤلف دربارة دو قوم گیل و دیلم است . این کتاب نخستین بار در 1352 ش از سوی بنیاد فرهنگ ایران به چاپ رسید و بعدها با افزوده های بسیار با عنوان فرهنگ مثلها و اصطلاحات گیل و دیلم از طرف انتشارات سروش در 1374 ش منتشر شد؛ آئینها و باورداشتهای گیل و دیلم ، این کتاب نخست در 1355 ش از سوی بنیاد فرهنگ ایران و، با افزوده هایی در 1377 ش از سوی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به چاپ رسید؛ فرهنگ گیل و دیلم ، که حاصل 25 سال پژوهش وتحقیق اوست ، نخستین بار در 1366 ش توسط انتشارات امیرکبیر منتشر شد و در ششمین دورة کتاب سال به عنوان بهترین کتاب برگزیده شد (برای دیگر آثار او رجوع کنید به رضازادة لنگرودی ، ص 448ـ449). افزون بر کتابهای یاد شده ، مقاله های تحقیقی او در مجلات و مجموعه های پژوهشی مانند آدینه ، چیستا ، صدای شالیزار ، گیله وا ، گیلان نامه ، و یادگارنامة فخرایی به چاپ رسیده است . پاینده در 67 سالگی در 27 آبان 1377 در تهران درگذشت .


منابع :
(1) محمود پاینده ، زندگینامة «پاینده » ، دستنویس ؛
(2) همو، مجموعة شعر گیلوا ، دستنویس ؛
(3) رضا رضازادة لنگرودی ، «دستبرد نابهنگام اجل »، بخارا ، سال 1، ش 3 (آذر و دی 1377)؛
(4) کاظم سادات اشکوری ، «از انسانهای نادر این روزگار»، در فراق پاینده ، چاپ رحیم چراغی ، رشت 1377 ش ، (ضمیمة گیله وا ، ش 50)؛
(5) تیمور گورگین ، «شعر گیلکی و شاعران گیلکی سرای »، در کتاب گیلان ، ج 2، تهران : گروه پژوهشگران ایران ، 1374 ش .

/ رضا رضازاده لنگرودی /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2660
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست