بین گول (بینگول ) ، نام رشتـه کوه ، فـلاتی مرتفـع و غیرآتشفشانی ، شهر و ایلی (استانی ) در مشرق آناطولی . مرتفعترین قلة این رشته کوه ، دمیر قلعه یا تیمورقلعه (قلعة آهنین )، در قسمت شرقی رشته کوه واقع است و ارتفاعش را از 977 ، 2 تا 700 ، 3متر ذکر کرده اند. این کوه بر دشت مرتفع وَرتو (در قدیم : گومْگوم ) مشرف است . قلة غربی آن به نام بینگول یا توپراق قلعه (قلعة خاکی ) تقریباً به بلندی دمیر قلعه است .

بینگول (بِنگول ) داغ آب پخشانی است که از دریاچه های کوچک بسیاری تشکیل شده و ازینرو بینگول داغ (کوه هزار دریاچه ) نامیده شده است . رود ارس از شمال آن ، و رود توزلا صوـ که شاخة رود فرات شمالی است ـ از مغرب آن سرچشمه می گیرند. بنابر افسانه های قدیم ارمنی ، بهشت زمینی در این سرزمین جای داشته است . در جغرافیای قدیم ، بینگول داغ تحت نام ابوس مونس آمده است . نام ارمنی آن سرمانتس (به یونانی : سرمانتو ) است .

شهر امروزی بینگول در مکانی قرار دارد که در زمانهای بسیار قدیم جزو سرزمینهای اورارْتوها بوده است . بعدها بترتیب ، تحت حکومت آشوریان ، ایرانیان ، اسکندر و اخلاف او در آمد. در گذشته ، بینگول نام شهری در ارمنیة ترکیه بوده و چَپَقْچور نامیده می شده است . در 30ـ31/651، به هنگام فتح آناطولی شرقی به دست حبیب بن مَسلَمه ، قلعة چپقچور نیز به دست مسلمانان افتاد. نام آن در منابع اسلامی به صورت جَبَل جُور آمده است (یاقوت حموی ، ج 2، ص 20). از آن پس بدفعات به دست روم شرقی و مسلمانان افتاد. در جنگهای حمدانیان با روم شرقی در قرن چهارم /دهم ، به محلی به نام هَفجیج (به ارمنی : هَوْچِچ ) در جنوب قالیقَلا ـ ارزروم و در بینگول داغ در سرچشمة رود ارس اشاره شده است . بعداز نبرد مَلازْگِرد، بینگول به دست سلجوقیان افتاد و در قلمرو اُرتُقیان قرار گرفت . در قرن ششم /دوازدهم ، تحت حکومت ایوبیان بود. در اواخر قرن هشتم /چهاردهم ، تیمور چپقچور را پایگاه قرار داد. در اواسط قرن نهم /پانزدهم ، منطقه به دست آق قوینلوها افتاد و پس از آن بارها تحت حکومت آنها و قراقوینلوها قرار گرفت . بعد از انقراض آق قوینلوها، منطقه برای مدتی تحت سلطة صفویان بود و در جنگ جهانی اول به دست روسها افتاد، اما به موجب عهدنامة ارزنجان از اشغال آنها خارج شد. تاورنیه نخستین سیاح اروپایی است که از بینگول داغ نام برده است .

استان بینگول در 1314 ش / 1935 تشکیل ، و چپقچور مرکز آن شد. در 1324 ش / 1945، نام چپقچور به بینگول تغییر کرد و چپقچور نام قسمت قدیمی شهر باقی ماند.

جمعیت استان در 1369 ش / 1990، 966 ، 250 تن و جمعیت شهر 590 ، 41 تن بوده است .

---

منابع :
(1) یاقوت حموی ، معجم البلدان ، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ 1866ـ 1873؛


(2) Banse, Die Tدrkei , Berlin-Hamburg 1919, 207,212-215, 219;
(3) Tuncer Baykara, Anadolu'nun Tarih i ªCog §rafyas i na Giri íI: Anadolu'nun I dar i ªTaksimat i , Ankara 1988, 59, 88, 102, 103, 117, 141;
(4) Akkan Erdog §an, "Bingخ ¨âدn Yer Deg §i ítirmesinde Rol Oynayan Jeomorfolojik Etkenler", Jeomorfoloji Dergisi , no. 3, Ankara 1971, 38-43;
(5) I A , s.v. "Bingخl" (by Besim Darkot);
(6) Ibn Ath ¦âr, E l-Kہmil, tr. Abdدlkerim عzayd i n , Istanbul 1987, X, 317, XI, 414, XII, 137, 443-444;
(7) H. F. B. Lynch, Armenia, travels and studies , London 1901, II, 363-377;
(8) E. Naumann, Vom goldenen Horn zu den Quellen des Euphrat , Munich 1893, 321-332;
(9) G. Radde, in Petermann's Geogr. Mitteilungen , 1877, 411-422;
(10) I smail Hakk âUzunµar âíl â, Osmanl i Tarihi , Ankara 1947-1959, II, 581;
(11) M. Wagner, Reise nach dem Ararat , Stuttgart 1858, 272;
(12) J. E. Woods, The Aqquyunlu , Chicago 1976, 109.

برای صورت کامل منابع رجوع کنید بهد.اسلام ،چاپ دوم ، ذیل "Bingخl Dagh"

(13) و د.ا.د.ترک ، ذیل "Bingخl" .

(14) / م . کانار ، تلخیص از ( د.اسلام ) ؛
با اضافاتی از ( د.ا.د.ترک ) /