بِیلی ، سر هارولد والتر ، ایران شناس نامدار انگلیسی و صاحب آثار و پژوهشهای ارزنده دربارة زبانهای ایرانی . بیلی در 25 آذر 1268/16 دسامبر 1899 در ویلتشر انگلستان به دنیا آمد (طاووسی ، ص 851؛ طاهری ، ص 366). در ده سالگی ، همراه خانوادة خود به استرالیا رفت و تا 1927/ 1326 ش در آنجا به سر برد. تحصیلات خود را در ادبیات کلاسیک در دانشگاه پرث به انجام رساند و از آن پس برای آموختن زبان سانسکریت و دستور تطبیقی زبانهای هند و اروپایی به انگلستان بازگشت (لوکوک ، ص 117).

بیلی در طول زندگی دانشگاهی خود، به دریافت درجه های عالی دانشگاهی ، عضویت در انجمنهای علمی جهانی ، ریاست سازمانهای دانشگاهی و پژوهشی و دریافت نشانهای علمی توفیق یافت و در 1346 ش /1967 پس از رسیدن به رتبة استادی ممتاز در کیمبریج ، بازنشسته شد (طاهری ، همانجا؛ > زندگینامه ـ کتابشناسیهای 134 دانشمند < ، ص 33ـ 35؛ > کتاب اعلام بین المللی < ، ذیل مادّه ؛ لوکوک ، همانجا). عضویت در فرهنگستانهای بریتانیا، دانمارک ، نروژ و سوئد؛ ریاست انجمن واژه شناسان بریتانیا؛ ریاست انجمن سلطنتی آسیایی ؛ ریاست هیئت مدیرة بیست وسومین کنگرة مستشرقان در 1333 ش / 1954 در کیمبریج (تقی زاده ، ص 85؛ لوکوک ، همانجا)؛ دریافت درجة دکتری افتخاریِ ادبیات از دانشگاههای استرالیای غربی و آکسفورد؛ ریاست شعبة آسیای مرکزی بیست وهشتمین کنگرة خاورشناسی در کانبرای استرالیا (افشار، ص 294) و دریافت نشان طلای انجمن سه سالانة سلطنتی آسیاشناسی ( > زندگینامه ـ کتابشناسیهای 134 دانشمند < ؛ > کتاب اعلام بین المللی < ، همانجاها) از جملة مدارج و عضویتهای او بود. وی در 21 دی 1374/ 11 ژانویة 1996 درگذشت .

آثار بیلی عموماً در زمینة زبانهای هند و اروپایی و بویژه زبانهای ایرانی ، و تخصص اصلی او زبان ختنی (سکایی ) است (لوکوک ، ص 118). وی حدود دویست مقالة تحقیقی دارد که دو جلد آن با نام > آثار کوتاه ، مقالاتی دربارة مطالعات ایرانی < به همت یحیی ماهیار نوابی یکجا انتشار یافته ومقاله های او را از 1930 تا 1953 دربر می گیرد (طاووسی ، ص 850). فهرست مقاله های او را تا 1349 ش / 1970 در سی وسومین شمارة > نشریة مدرسة مطالعات آسیایی و آفریقایی < می توان دید که برخی از آنها از جمله «زبان فارسی » در میراث ایران به فارسی (ص 291ـ 322) و پاره ای دیگر به زبانهای سوئدی و آلمانی برگردانده شده است (طاهری ، همانجا).

از جمله مهمترین کتابهای اوست : > مسائل زردشتی در کتابهای قرن نهم < که حاصل مطالعات او دربارة متنهای پهلوی و زردشتی قرن سوم هجری است (1322 ش /1943). این اثر و دیگر نوشته های بیلی نام وی را در کنار هنینگ و زنر، صاحبنظران جهانی دربارة کیش زردشت و سیر تکوینی این دین ، قرار داده است ؛ > متنهای ختنی < در پنج جلد (1945ـ1963)؛ > فرهنگ زبان ختنی < (1979) که اساسیترین تألیف او در زبان ختنی است ؛ > فرهنگ سکاها در ختن ایران باستان < و کتابهای دیگری که همگی جزو کتابهای مرجع اند. او همچنین در زمینة متنهای بودایی سانسکریت ، چینی و تبتی ، پژوهشهای ارزنده ای انتشار داده است (طاهری ، ص 367؛ طاووسی ، ص 850 ـ851)، اما تحقیق او دربارة متن فارسی میانه (پهلوی ) بندهش ، منتشر نشده است (لوکوک ؛ > زندگینامه ـ کتابشناسیهای 134 دانشمند < ؛ > کتاب اعلام بین المللی < ، همانجاها).

---

منابع :
(1) ایرج افشار، بیـاض سفر: یادداشتهای سفـر در زمینـة ایرانشناسی ، کتابشناسی و نسخه شناسی ، تهران 1354ش ؛
(2) حسن تقی زاده ، «گزارش بیست وسومین کنگرة مستشرقین در کمبریج : از بیست ونهم مرداد تا ششم شهریور 1333 مطابق بیستم تا بیست وهشتم اوت 1954»، مجلة دانشکدة ادبیات دانشگاه تهران ، سال 2، ش 2، (دی 1333)؛
(3) محمود طاووسی ، «مجموعة مقالات سر هارولد بیلی »، آینده ، سال 12، ش 11ـ12 (بهمن ـ اسفند 1365)؛
(4) ابوالقاسم طاهری ، سیر فرهنگ ایران در بریتانیا، یا، تاریخ دویست سالة مطالعات ایرانی ، تهران 1352ش ؛
(5) میراث ایران ، زیرنظر ا.ج . آربری ، ترجمة احمد بیرشک ... ( و دیگران ) ، تهران 1336ش ؛


(6) Bio-bibliographies de 134 savants, Acta Iranica, 20, Leiden 1979;
(7) The International who's who 1993-94 , 57 th ed., London 1993;
(8) Pierre Lecoq, "Sir Harold W. Baily (1899-1996)", Studia Iranica, XXVI, 1(1997) .

/ محمدتقی راشد محصّل /