بیاتِ اصفهان ، از آوازهای پنجگانة موسیقی ردیف دستگاهی . این آواز از متعلقات دستگاه همایون ، و در ردیف میرزا عبدالله دارای شش گوشه به نامهای درآمد اول ، درآمد دوم ، جامه دران ، بیات راجه ، نغمه و رازونیاز است (کیانی ، 1377 ش ، ص 102، 106؛ خالقی ، بخش 2، ص 210). موسی معروفی (ص د) بیات اصفهان را از ملحقات همایون شمرده و 27 گوشه تحت نام این آواز گردآورده است . فرصت شیرازی (ص 24) بیات اصفهان را یکی از گوشه های دستگاه همایون دانسته است .
فواصل بیات اصفهان در گوشه های درآمد، بیات راجه و جامه دران با دایرة «سب » انطباق دارد (کیانی ، 1371 ش ، ص 35) اما امروزه آن را، به دلیل نفوذ نظریة موسیقی غرب
و تحریف در فواصل آن ، به گام کوچک در موسیقی غربی نزدیک می دانند (خالقی ، ج 2، ص 207). در موسیقی قدیم ایران ، مقام اصفهان دایرة چهل وچهارم از ادوار کثیره و
دایرة ششم از ادوار دوازدهگانه بوده (مراغی ، ص 204)
که با بیات اصفهان که در موسیقی ردیف دستگاهی متداول است فقط در نام اشتراک دارد؛ زیرا فواصل مقام اصفهان
قدیم ، امروزه در موسیقی ایران کاربردی ندارد، بلکه یکی از ویژگیهای موسیقی عرب و ترک محسوب می شود (کیانی ، 1371 ش ، ص 24).
منابع : (1) روح الله خالقی ، نظـری به موسیقی ، تهـران 1362 ش ؛ (2) محمدنصیربن جعفر فرصت شیرازی ، بحورالالحان ، چاپ محمدقاسم صالح رامسری ، تهران 1367 ش ؛ (3) مجید کیانی ، مبانی نظری موسیقی ایران ، تهران 1377 ش ؛ (4) همو، هفت دستگاه موسیقی ایران ، تهران 1371 ش ؛ (5) عبدالقادربن غیبی مراغی ، شرح ادوار ، چاپ تقی بینش ، تهران 1370 ش ؛ (6) موسی معروفی ، ردیف هفت دستگاه موسیقی ایرانی ، تهران 1374 ش .