responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2158

 

بهاءالدین نیلی ، ابوالقاسم علی بن عبدالکریم ، عالم امامی قرن هشتم . تاریخ تولد و مرگ او دانسته نیست ، ولی تا حدود 800 زنده و محل تولدش دهکدة نیل ، نزدیک حِلّه بوده است . خاندان او از سادات حسینی و از نسل حسین ذوالدمعه پسر زید و مدتها عهده دار منصب نقابت علویان بوده اند (قمی ، ج 2، ص 94؛ زرکلی ، ج 5، ص 116؛ کحّاله ، ج 7، ص 128؛ بغدادی ، ایضاح المکنون ، ج 1، ستون 134؛ یاقوت حموی ، ج 4، ص 861؛ برای آگاهی از اختلاف در ضبط سلسله نسب بهاءالدین رجوع کنید به امین ، ج 8، ص 266؛ افندی اصفهانی ، ج 4، ص 125؛ برای آگاهی از چگونگی قتل او رجوع کنید به نوری ، ج 3، ص 435).

شهرت علمی بهاءالدین بیشتر در نسب شناسی و علوم تفسیر و ادب و عقاید است و به نسّابه هم مشهور است . او از شاگردان برجستة فخرالمحققین پسر علامه حلی و معاصر شهید اول بوده است . از شاگردان برجستة او می توان از حسن بن سلیمان حلّی صاحب مختصر البصائر ، حسن بن علی مشهور به ابن العشرة و شیخ جمال الدین احمدبن فهد (ابن فهد) حلی نام برد. به نیلی تألیفاتی نسبت داده شده است (رجوع کنید به افندی اصفهانی ، ج 4، ص 125ـ 128؛ امین ، ج 8، ص 266ـ267) که در انتساب بعضی از آنها به وی اتفاق نظر وجود دارد. این تألیفات عبارت اند از : الانوارالالهیة فی الحکمة الشرعیّة (در منابع مختلف با عناوین الانوارالمضیئة و الانوارالبهیّة ) در پنج جلد، که مطالب آن بترتیب دربارة کلام بر مبنای عقاید شیعه ، ناسخ و منسوخ ، فقه آل محمد صلّی اللّه علیه وآله وسلّم در دو جلد و اسرار قرآن و داستانهای لطیف است . صاحب معالم از جلد اول این کتاب استفاده کرده است ؛
وی دو اثر دربارة حدود هشتصد مورد از خطاهای لفظی و معنوی زمخشری نگاشته که از آن با نامهای الجزاف من کلام صاحب الکشّاف ، تبیان انحراف صاحب الکشّاف و نکت اللطاف تعبیر شده است ؛
الدرالنضید فی تعازی الامام الشهید ، دربارة مقتل و مراثی حضرت امام حسین علیه السلام ؛
ایضاح المصباح ؛
کتاب الغیبة ؛
و کتاب الرجال (دربارة این کتابها رجوع کنید به امین ، ج 8، ص 266ـ267؛
خوانساری ، ج 4، ص 348؛
افندی اصفهانی ، ج 4، ص 126ـ127؛
آقابزرگ طهرانی ، ج 2، ص 442ـ443، ج 12، ص 173، ج 3، ص 332؛
بغدادی ، هدیة العارفین ، ج 1، ستون 726؛
همو، ایضاح المکنون ، ج 1، ستون 134، 157). چهار کتاب از کتابهای او در تألیف بحار ، از مدارک علامه مجلسی بوده است (مجلسی ، ج 1، ص 17، 34).


منابع :
(1) محمد محسن آقابزرگ طهرانی ، الذریعة الی تصانیف الشیعة ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت 1403/1983؛
(2) عبدالله بن عیسی افندی اصفهانی ، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء ، چاپ احمد حسینی ، قم 1401؛
(3) محسن امین ، اعیان الشیعه ، چاپ حسن امین ، بیروت 1403/ 1983؛
(4) اسماعیل بغدادی ، ایضاح المکنون ، ج 1، در حاجی خلیفه ، کشف الظنون ، ج 3، بیروت 1410/1990؛
(5) همو، هدیة العارفین ، ج 1، در حاجی خلیفه ، کشف الظنون ، ج 5، بیروت 1410/1990؛
(6) محمدباقربن زین العابدین خوانساری ، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات ، چاپ اسدالله اسماعیلیان ، قم 1390ـ1392؛
(7) خیرالدین زرکلی ، الاعلام ، بیروت ( بی تا. ) ؛
(8) عباس قمی ، کتاب الکنی و الالقاب ، صیدا 1357ـ 1358، چاپ افست قم ( بی تا. ) ؛
(9) عمررضا کحاله ، معجم المؤلفین ، دمشق 1957ـ1961، چاپ افست بیروت ( بی تا. ) ؛
(10) محمد باقربن محمدتقی مجلسی ، بحارالانوار ، بیروت 1403/ 1983؛
(11) حسین بن محمدتقی نوری ، مستدرک الوسائل ، چاپ سنگی تهران 1318ـ1321، چاپ افست تهران 1382ـ1383؛
(12) یاقوت حموی ، معجم البلدان ، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ 1866ـ1873، چاپ افست تهران 1965.

/ محمود مهدوی دامغانی /



نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2158
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست