responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2000

 

بَوادِهْ ، اصطلاحی عرفانی برای گونه ای از واردات غیبی . بواده به معنای الهاماتی است که بداهتاً و بدون سابقة پیشین بر قلب سالک وارد می شود. این واژه از ریشة «ب ـ د ـ ه » به معنای نخستین برخورد ناگهانی با کسی یا چیزی و جمع «بادهة » است (ابن فارس ؛ صفی پوری ؛ جر؛لین ، ذیل مادّه ؛ قس سجادی ، ذیل مادّه ؛ گوهرین ، ج 2، ص 333). احتمالاً قشیری (ص 121) برای نخستین بار این واژه را مطرح کرده ، و بعدها ابن عربی (ج 2، ص 557)، عبدالرزاق کاشی (ص 38)، شارح مکتب ابن عربی و شمس الدین ابرقوهی (ص 480) به شرح آن پرداخته اند. ظاهراً در آثار عرفانی بعدی سخنی از آن به میان نیامده است .

بواده همچون دیگر «واردات » به حکم «وقت * » بر قلب سالک وارد می شود، ازینرو زمان مشخصی ندارد و موجب پدید آمدن احوالی می شود که سریعاً محو می شوند. ابن عربی (ج 2، ص 557 ـ 558) شرط ورود واردات را استعداد قلوب برشمرده و عمل سالک را در کسب آنها مؤثر نمی داند. بواده در مراحل نخستین سلوک موجب تغییر احوال ، قبض و بسط ، اندوه یا شادی ، گریه یا خنده می گردد، اما عارفانی که به «حال عظمت » ارتقا یافته و «سادات وقت » نام گرفته اند از این عوارض ظاهری به دورند (قشیری ؛ ابن عربی ، همانجاها؛ سهروردی ، ص 529). از نظر ابن عربی در فتوحات ، واردات برای سالکانی که به مقام محو و فنا نرسیده و برای خود نفسانیت و عینیتی می پندارند، و خود را موصوف به وصف (یا صفتی ) می دانند، معنا و مصداق می یابد و بر غیر ایشان «بدیهه »ای عارض نمی شود. گذشته از این ، بواده با امور فی البداهة رایج در میان مردم این تفاوت را دارد که لزوماً موجب شادی یا غم نمی گردد (همانجا).

ابن عربی قائل است که بواده در ورود به قلبِاهل طریقت بر صواب است و به خطا نمی رود، ازینرو مشایخ در آموزش «اخذالهی » به سالک ، هر آنچه را که بر او گذشته ، بدون تأمل ، جویا می شوند تا فکر و استدلال بر آن «وارد» تأثیر نگذارد و تنها آنچه را بر قلبش گذشته بیان کند. او تأکید می کند که مقتضیات و احوال هر وارد غیبی باید موافق با میزان شرع باشد، چرا که شرع ضامن سعادت است ، و اگر این احوال موافق با شرع نباشد، تنبّه و تذکری برای سالک است (همانجا).

ابن عربی وارداتی همچون هجوم ، صحو، سُکر، ذوق ، شُرب ، طوارق ، بوادی ، باده ، طوالع ، لوامع و لوایح را همراه با بواده بر شمرده و معتقد است که این اصطلاحات معانی نزدیک به هم دارند و در نهایت به مفهوم واحدی باز می گردند (نیز رجوع کنید به سهروردی ، همانجا؛ حال / احوال * ). همچنین هجوم را، به طور خاص ، همراه با بواده ذکر کرده که مانند آن یکباره و بدون ارادة سالک عارض می شود، با این تفاوت که بواده تنبیهی است برای سالکی که فوت «وقت » کرده و از حکم آن غفلت ورزیده و آداب «حضور» را به جا نیاورده است .


منابع :
(1) شمس الدین ابراهیم ابرقوهی ، مجمع البحرین ، چاپ نجیب مایل هروی ، تهران 1364ش ؛
(2) ابن عربی ، الفتوحات المکّیّه ، بیروت ( بی تا. ) ؛
(3) ابن فارس ، معجم المقاییس اللغة ، چاپ عبدالسلام محمد هارون ، قم 1404؛
(4) خلیل جر، لاروس : المعجم العربی الحدیث ، پاریس 1973؛
(5) جعفر سجادی ، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی ، تهران 1370ش ؛
(6) عمربن محمد سهروردی ، کتاب عوارف المعارف ، بیروت 1403/1983؛
(7) عبدالرحیم بن عبدالکریم صفی پوری ، منتهی الارب فی لغة العرب ، چاپ سنگی تهران 1297ـ 1298، چاپ افست تهران 1377؛
(8) عبدالرزاق کاشی ، اصطلاحات الصوفیة ، چاپ محمد کمال ابراهیم جعفر، مصر 1981؛
(9) عبدالکریم بن هوازن قشیری ، ترجمة رسالة قشیریه ، چاپ بدیع الزمان فروزانفر، تهران 1361ش ؛
(10) صادق گوهرین ، شرح اصطلاحات تصوف ، تهران 1367ـ 1368ش ؛


(11) Edward William Lane, An Arabic-English Lexicon , Edinburgh 1863-1893, repr. Beirut 1980.

/ لیلا هوشنگی /

نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 2000
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست