بنی مُصْطَلِق ، طایفه ای از خزاعه و نام یکی از غزوات پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم . نسب این طایفه به جَذیمه پسر سعدبن عمروبن رَبیعه می رسد (ابوعبید، ص 291). ابن دُرَید (ج 2، ص 476). وجه تسمیة جذیمه به مصطلق را به سبب صدای زیبا و بلند او می داند که مشتق از «صلق »، به معنای قوت صوت است .

این طایفه در نزدیکی آبهای مُرَیْسیع در ناحیة قُدَید، سکونت داشتند (رجوع کنید به یاقوت حموی ، ج 5، ص 118) و چون با طوایف بنی حارث و هُون هم پیمان بودند، به «اَحابیش » شهرت یافتند (ابن هشام ، قسم 1، ص 373).

غزوة بنی مصطلق یا غزوه مریسیع در شعبان سال پنجم (واقدی ، ج 1، ص 404) و یا ششم هجری (ابن هشام ، قسم 2، ص 289) روی داد. به پیامبر خبر رسید که حارث بن ابی ضِرار، رئیس طایفة بنی مصطلق ، قوم خود و گروههایی از طوایف عرب را گردآورده و برای جنگ با مسلمانان آماده شده است (واقدی ، همانجا). حضرت پس از آگاهی و اطمینان از درستی خبر به سوی آنان لشکر کشید. عده ای از منافقان نیز به دلیل نزدیکی محل جنگ و برای به دست آوردن غنایم به سپاه پیامبر پیوستند. کشته شدن یکی از جاسوسهای بنی مصطلق به فرمان حضرت محمد صلی الله علیه وآله وسلم در محل بَقْعاء، نزدیک مدینه ، سبب وحشت کافران و پراکندگی عده ای از آنان شد. پیامبر درکنار آب مریسیع آمادة جنگ شد. در این جنگ پرچمدار انصار سعدبن عُباده و پرچمدار مهاجران ابوبکر، یا عَمّار یاسر، بود. همین که جنگ به فرمان پیامبر درگرفت ، بنی مصطلق گریختند. عده ای از ایشان کشته شدند و زنان و فرزندان و اموالشان به دست سپاه اسلام افتادند (رجوع کنید به همان ، ج 1، ص 404 به بعد). پس از پایان جنگ ، پیامبر دستور داد با اسیران به نرمی رفتار کنند (همان ، ص 410). جُوَیریه ، دختر حارث بن ابی ضرار که از اسیران بود، سهم ثابت بن قیس و یا پسرعموی او شد. جویریه برای آزادی خویش از پیامبر یاری خواست . پیامبر نیز سهم مُکاتبه (بهای آزادی بنده ) او را پرداخت و با او ازدواج کرد (ابن اسحاق ، ص 263). پس از این ازدواج ، مسلمانان اسیران بنی مصطلق را آزاد کردند (همانجا؛ واقدی ، ج 1، ص 411) . ماجرای منافقان پس از پایان این جنگ اتفاق افتاد که در آن عبداللّه بن اُبی با طعنه های خود بین مهاجران و انصار اختلاف انداخت و پیامبر را به غضب آورد، هرچند به خاطر انکار ظاهری سخنانش عفو شد. سورة منافقون به همین مناسبت بر پیامبر نازل شد (ابن هشام ، قسم 2، ص 291ـ292). خبر اِفک نیز در بازگشت از این سفر روی داد (همان ، قسم 2، ص 297 به بعد).

---

منابع :
(1) ابن اسحاق ، کتاب السیروالمغازی ، چاپ سهیل زکار، دمشق 1398/ 1978، چاپ افست قم 1368 ش ؛
(2) ابن دُرَید، کتاب الاشتقاق ، چاپ عبدالسلام محمدهارون ، بغداد 1399/1979؛
(3) ابن هشام ، السیرة النبویة ، چاپ مصطفی سقا، ابراهیم ابیاری ، و عبدالحفیظ شلبی ، بیروت ( بی تا. ) ؛
(4) قاسم بن سلام ابوعبید، کتاب النسب ، چاپ مریم محمد خیرالدرع ، بیروت 1410/1989؛
(5) محمدبن عمر واقدی ، کتاب المغازی للواقدی ، چاپ مارسدن جونز، لندن 1966؛
(6) یاقوت حموی ، معجم البلدان ، بیروت 1399/1979.

/ مهین فهیمی /