بازارجِقْ (یا بازارجیق ) ، نام قدیم شهر تولبُوخین در شمال شرقی بلغارستان ، در حدود پنجاه کیلومتری شمال شهر وارنه * در مسیر راه آهن وارنه - کنستانتا (یا کوستنجه در رومانی ). از دیرباز دارای بازار بوده و اکنون مرکز اقتصاد کشاورزی است . صنایع عمدة آن ، فعالیتهای جنبی کشاورزی (شامل سیلو کردن ، آردسازی ، نان پزی و استخراج روغنهای گیاهی ) و نساجی و ساخت قطعات دستگاههای کشاورزی است .

از قرن نهم /پانزدهم تا 1295/1878، یعنی پایان تسلط عثمانی بر روم ایلی * ، از جمله بلغارستان ، بازارجق نام قصبة مرکزی قضایی * در سنجقِ وارنه بود (سامی ، ذیل «بازارجق »؛ د.بریتانیکا ، ذیل «تولبوخین »). به نوشتة اولیاچلبی ، در 1062/1652 این محل را، به نام آباد کنندة آن ، حاجی اوغلی ، از امرای ایلدرم زاده موسی چلبی از فرزندان ایلدرم بایزیداول ، بازارجقِ حاجی اوغلی می گفته اند. در آن زمان ، بازارجق دارای چندین محله از جمله چاوش بازار، حاجی محمد و حاجی خضر، و نیز سه حمام ، سه خان (= کاروانسرا) و دویست دکان بود (ج 3، ص 345-346). در 1187/1773 لشکریان روس پس از شکست دادن قشون عثمانی وارد بازارجق شدند و آنجا را ویران کردند؛ اهالی آن از ترس به مناطق دیگر گریختند. پس از مدتی ، قوای روس از بازارجق عقب نشستند و وارنه را در محاصره گرفتند (هامر - پورگشتال ، ج 8، ص 421، 425- 426). در 1188/1774، ژنرال روس ، کامنسکی ، پیشقراولان عثمانی را از بازارجق عقب نشاند و در قوزلیجه نیز، اردوی 000 ، 25 نفری عثمانی را درهم شکست (همان ، ص 438). در 1316/1898 جمعیت بازارجق پنج هزار نفر بود. دوازده مدرسه و بیست مسجد جامع داشت که مشهورترین آنها چارشی ، چاوش ، اسکی و شیخ افندی بود. مردم آن مسلمان و مسیحی بودند، امّا بر اثر مهاجرت ، از جمعیت مسلمان آن کاسته شد (اولیا چلبی ، ج 3، ص 346؛ سامی ، ذیل مدخل «بازارجق »). پس از تجزیة حکومت عثمانی نام بازارجق به دوبریچ تغییر یافت و از 1913 تا 1940، که در تصرف رومانی بود، به بازارگیج شهرت داشت ( د. بریتانیکا ، ذیل « تولبوخین »). در 1949، به افتخار مارشال شوروی فیودور ایوانویچ تولبوخین که در 1944 آنجا را از لشکریان آلمان باز پس گرفت ، تولبُوخین نامیده شد ( د.بزرگ شوروی ، ذیل «تولبوخین »؛ د.بریتانیکا ، ذیل «تولبوخین »).

---

منابع :
(1) محمد ظلی بن درویش اولیا چلبی ، اولیا چلبی سیاحتنامه سی ، ج 3، چاپ احمد جودت ، استانبول 1314؛
(2) علی توفیق ، ممالک عثمانیه جغرافیاسی ، استانبول 1315؛
شمس الدین سامی ، قاموس الاعلام ، چاپ مهران ، استانبول 1306/1889-1316/1898،

(3) Great Soviet Encyclopedia, ed.A.M. Prokhorov, NewYork,1973-1983, s.v. Tolbukhin;
(4) Joseph von Hammer-Purgstall, Geschichte des Osmanischen Reiches, Graz 1963;
(5) The New Encyclopaedia Britannica, Micropaedia, Chicago 1985, s.v Tolbukhin;
(6) Turk Ansiklopedisi , vol. V., Ankara 1952, s.v. "Bazargic".

/ گروه جغرافیا ـ مینو یوسف نژاد/