بَلاطُنُس ، نام قدیمی قلعه ای در سوریه که امروزه ویرانة آن به قَلعَة المُهَیلَبَه مشهور است . این قلعه که بر فراز یکی از اولین برآمدگیهای جَبَل اَنصاریَّه بنا شده بود، به قلعة صَهیون ، در دشت لاذقیَّة ، مشرف بوده و راه اورونتس ( نهرالعاصی ) به جَبَله را، که به تعبیر دمشقی (ص 354) بندر آن به حساب می آمده ، محافظت می کرده است .

به نوشتة منابع عربی ، ظاهراً عشیرة بَنوالاَحمَر بنای این قلعه را آغاز کرده بود، و سپس رومیان شرقی ـ در

زمان تصرف آن ـ تکمیلش کردند. رومیان ، در عهد باسیل دوم ، منطقة ساحلی را، که خود در آن سکونت داشتند، محافظت می کردند. بعدها مسلمانان بلاطنس را مجدداًتصرف کردند، ولی پس از جنگ صلیبی اول به دست راجر فاتح انطاکیه افتاد، و او نیز لُردِ ساون را تیولدار آنجا کرد. این قلعه از 512 تا 584 در دست فرانکها باقی ماند. در 584 صلاح الدّین ایّوبی آن را تصرّف کرد و در دورة ایّوبیان موقتاً به حَلَب ، که تحت اقتدار الملک الظّاهر بود، منضم شد. پس از حملة مغول ، که تلاشهای استقلال طلبانة یکی از خاندانهای محلی را تشدید کرده بود، این قلعه در 667به بَیبَرس ، سلطان مملوک ترک از ممالیک بَحری ، تسلیم و در عصر ممالیک ، یکی از کرسیهای نواحی ششگانة نیابت طرابلُس شد.

معلوم نیست که بلاطنس در چه زمانی ویران شده و از چه تاریخی نام آن (مأخوذ از کلمة لاتینی Platanus = پلاتَنوس ) به نام فعلی قلعة المُهَیلبه ، که مدت مدیدی مانع شناخت هویت تاریخی آن شده بود، تبدیل گردیده است .

---

منابع :
(1) ( محمدبن ابی طالب دمشقی ، نخبة الدهر فی عجائب البر و البحر ، ترجمة حمید طبیبیان ، تهران 1357 ش ) ؛
(2) یاقوت حموی ، معجم البلدان ، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ 1866ـ1873؛


(3) M. van Berchem and E. Fatio, Voyage en Syrie , Cairo 1914-1915, 283-288;
(4) Cl. Cahen, La Syrie du Nord , Paris 1940, index;
(5) R. Dussaud, Topographie historique de la Syrie , Paris 1927, 150;
(6) M. Gaudefroy-Demombynes, La syrie ب l'إpoque des Mamelouks , Paris 1923, 113, 226;
(7) M. Hartmann, "Das Liwa el-Ladkije", ZDPV , x  v, 180;
(8) G. Le Strange, Palestine under the Moslems , London 1890, 416;
(9) J. Weulersse, Le pays des Alaouites , Tours 1940, index.

/ سوردل و تومین ( د.اسلام ) /