responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1633

 

بِلادی ، عبدالله ، ملقب به مجتهد بلادی بهبهانی بوشهری ، عالمِ مبارز و کثیرالتألیف و از مراجع بوشهر در قرن چهاردهم .

نسب وی آنگونه که آقابزرگ طهرانی (1404، جزء 1، قسم 3، ص 1189)به نقل از الغیث الزابد بلادی آورده ، از طریق ابراهیم مُجاب ، به محمدالعابد فرزند امام موسی کاظم علیه السلام می رسد (نیز رجوع کنید به افشار سیستانی ، ج 2، ص 561 ـ 562؛ یاحسینی ، ص 13). وی در 1291 در خاندانی عالم و اصلاً بحرینی ، در نجف اشرف متولد شد (یاحسینی ، ص 13، 20؛ افشار سیستانی ، ج 2، ص 562). پس از فراگیری دروس مقدماتی نزد پدرش ، سیدابوالقاسم مجتهد، همراه او از نجف به بوشهر رفت (افشار سیستانی ، همانجا). در 1303، در سفر سیدجمال الدین اسدآبادی * به بوشهر و ملاقاتهای وی با پدرش ، با سیدجمال و افکارش آشنا شد (واثقی ، ص 135). بعدها بلادی در السوانح و اللّوائح از سیدجمال تجلیل کرد و از اینکه معاصرانش افکار وی را درک نمی کردند ابراز تأسف نمود (یاحسینی ، ص 21). بلادی در بوشهر نزد اساتید فنّ به آموختن دروس رایج ، چون ادبیات ، فقه ، اصول و نیز زبان انگلیسی ، پزشکی ، هندسه و نجوم پرداخت . در 1311، راهی نجف شد و سه سال در آنجا تحصیل کرد؛ سپس به بوشهر و از آنجا به شیراز رفت و نزد برخی از اساتید آن دیار به تحصیل خود ادامه داد. در1319، به نجف بازگشت و در حوزة درسی آخوند ملا محمد کاظم خراسانی ، سیدمحمد کاظم طباطبایی یزدی و دیگران ، تقریباً به مدت هفت سال ، مدارج عالی اجتهاد را گذراند (آقابزرگ طهرانی ؛ افشار سیستانی ، همانجاها؛ یاحسینی ، ص 23) و از برخی مشایخ ، اجازة روایت گرفت . خود او در الزلال المعین فی احادیث الاربعین (ص 13) بعضی از طرق روایی خویش را نوشته است که در آن ، نام مشایخی چون محدّث نوری ، شیخ محمد طه نجف ، شیخ محمد حسن نجفی صاحب جواهر و کلینی دیده می شود (نیز رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی ، 1403، ج 12، ص 46). آموخته های بلادی در نجوم جدید، زمینه ساز مباحثات علمی او با سیدهبة الدین شهرستانی و تألیف الاسلام و الهیئة شهرستانی شد که بلادی بر آن مقدمه ای نوشت . در انقلاب مشروطیّت ، بلادی مانند استادش آخوند خراسانی از مدافعان جدی مشروطه بود. کتاب کشکول وی نشانة این دیدگاه و از اسناد تاریخ اجتماعی و فکری حوزة نجف اشرف در آغاز انقلاب مشروطیّت در ایران است .

بلادی در 1326، به بوشهر بازگشت و به تدریس و ارشاد، نشر احکام و تألیف کتب پرداخت و مقامی بلند در میان مردم یافت و ملجأ و مرجع آنان در مسائل دینی و اجتماعی شد (آقابزرگ طهرانی ، 1404، جزء 1، قسم 3، ص 1190؛افشار سیستانی ، ج 2، ص 563؛ دوانی ، ج 1، ص 276). همچنین به سبب رابطة نزدیکی که با «انجمن اتحاد اسلام »در بوشهر داشت ، خدمات فراوانی به جنبش مشروطیت کرد (یاحسینی ، ص 26) و رسالة لائحة الجهادیه را در وجوب جهاد با روسها و انگلیسیها نگاشت (آقابزرگ طهرانی ؛ یاحسینی ، مانجاها). در فاصلة سالهای انقلاب مشروطیت تا شروع جنگ جهانی اول ، همراه با رئیسعلی دلواری ویارانش ، بتدریج بر دامنة مبارزه و مقابله با حضور انگلیسیهادر جنوب ایران افزود تا بدانجا که انگلیسیها قصد ترور

وی را داشتند (بلادی در السوانح و اللّوائح بتفصیل به این موضوع پرداخته است ؛ یاحسینی ، ص 29ـ32). ازینرو بلادی به همراه روحانی مجاهد و متنفذ بوشهر، شیخ علی آل عبدالجبار (دوانی ، ج 1، ص 277)، به شیراز هجرت کردو به آزادیخواهان پیوست (بامداد، ج 6، ص 144) و باآیة اللّه شیخ جعفر محلاتی (متوفی 1938) فتواهایی بر ضد انگلیسیها صادر کرد (الگار، ص 737). بلادی با پایان یافتن جنگ و تخلیة بوشهر به آنجا بازگشت و تا آخر عمر در همانجا به سر برد و به ارشاد مردم پرداخت (رکن زادة آدمیت ، ج 3، ص 599 ـ600).

در دوران رضاشاه نیز بلادی در چند مقطع به مقابله برخاست ؛ از جمله با حرکت گستردة اسلام زدایی آن دوران ، که در رسالة مقامع حدید یا زاجر قوم جدید وی (ص 9ـ10) منعکس است . در غوغای رفع حجاب نیز در کتاب سدول الجلباب فی وجوب الحجاب ، با اتکا به آیات و روایات و آرای فقها و با توجه به شرایط زمانی ، ابعاد مختلف حجاب را بررسی کرد (یاحسینی ، ص 40ـ46). در ماجرای قتل چند تن از زائران ایرانی خانة خدا به دست وهّابیها رسالة تشجیع دلیران یا نهضت ایران را تألیف کرد و به افشای ماهیت حکومت وهابی پرداخت و خواستار بین المللی کردن مکه و مدینه شد. رسالة عِلاج عاجل را نیز به مناسبت تخریب قبور بقیع ، در تقبیح عاملان این حادثه تألیف کرد.

بلادی ، تألیفات متعدد و متنوعی بالغ بر هشتاد عنوان در فقه ، اصول ، منطق ، فلسفه ، احکام ، عبادات ، دعا، نجوم ، پزشکی ، تاریخ سیاسی معاصر ایران و جهان ، تاریخ اسلام ، سیرة رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم و ائمة اطهار علیهم السلام و حتی تعلیم اطفال دارد که از وسعت معلومات و توجه او به مسائل زمانش حکایت دارد (آقابزرگ طهرانی ، 1404، همانجا؛ امینی ، ص 76؛ یاحسینی ، ص 55 ـ 65).

دیگر آثار مهم وی عبارت اند از: الزلال المعین فی احادیث الاربعین ، گزیده و شرح فقهی و کلامی چهل حدیث از کتاب کافی در دو مجلد، که معرّف گرایش فقهی و کلامی بلادی است . وی معمولاً به شرح علامة مجلسی ، مرآة العقول نظر دارد و خود نیز به تشریح و توضیح احادیث و مطالب مستفاد از آن می پردازد (برای مثال رجوع کنید به بلادی ، 1330، ص 224ـ251)؛ الکهف الحصین فی الدّین المبین در سه مجلد در توحید و نبوت و سیرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم و امامت و سیرت امیرالمؤمنین علیه السلام ؛ الرّدود السّتّه که فقط قسمت اول از مباحث ششگانة آن را تألیف کرد. این کتاب در 1343 در بوشهر به پایان رسید و در 1348 در بمبئی چاپ شد، الرّدود السّتّه پاسخ به اتهاماتی است که در کتاب فقه ابن تیمیّه ، تألیف یکی از نویسندگان حنبلی عربستان ، به شیعه نسبت داده شده است ؛ الکشکول در دو مجلد در اصول عقاید و مطالب متنوع سیاسی ، اجتماعی و اخلاقی ؛ الشمس الطالعه در شرح زیارت جامعه ؛ مظهر الانوار فی احوال الائمة الاطهار ؛ ملاک القضاء کتابی است فقهی دربارة قضا؛ و آیات تکوینی در سه مجلد، دربارة زمین و خورشید، با استفاده از آیات قرآن .

بلادی ، به دلیل وسعت معلومات و توجه به مسائل روز و مرجعیّت بلامنازعش در بوشهر برای حل مشکلات دینی و دنیوی مردم ، مورد احترام و علاقة شدید اهالی استانهای فارس و بوشهر بود. وی در 21مهر1331 درگذشت و جنازه اش با تکریم مردم تشییع و سپس به نجف حمل شد (افشار سیستانی ، همانجا؛ یاحسینی ، ص 50ـ51).


منابع :
(1) محمد محسن آقابزرگ طهرانی ، الذریعة الی تصانیف الشیعة ، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی ، بیروت 1403/1983؛
(2) همو، طبقات اعلام الشیعة ، جزء 1: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر ، مشهد 1404؛
(3) ایرج افشار سیستانی ، نگاهی به بوشهر: مجموعه ای از اوضاع تاریخی ، جغرافیایی ، اجتماعی و اقتصادی استان بوشهر ، تهران 1369 ش ؛
(4) محمد هادی امینی ، معجم رجال الفکرو الادب فی النجف خلال الف عام ، نجف 1964؛
(5) مهدی بامداد،شرح حال رجال ایران در قرن 12 و 13 و 14 هجری ، تهران 1357 ش ؛
(6) عبدالله بن ابوالقاسم بلادی ، الزلال المعین فی احادیث الاربعین ، بمبئی 1330؛
(7) همو، مقامع حدید یا زاجر قوم جدید ، بمبئی 1346؛
(8) علی دوانی ، نهضت روحانیون ایران ، تهران ( 1360 ش ) ؛
(9) محمد حسین رکن زادة آدمیت ، دانشمندان و سخن سرایان فارس ، تهران 1337ـ1340 ش ؛
(10) صدر واثقی ، سیدجمال الدین حسینی پایه گذار نهضتهای اسلامی ، تهران 1355 ش ؛
(11) قاسم یاحسینی ،نگاهی به مبارزات و اندیشه های آیة الله سیدعبدالله بلادی بوشهری ، بوشهر 1371 ش ؛


Hamid Algar, "Religious forces in twentieth-century Iran", in The Cambridge history of Iran , vol. 7, Cambridge 1991.

/ محمد دشتی /

نام کتاب : دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی    جلد : 1  صفحه : 1633
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست