بَقی بن مَخْلَد ، ابوعبدالرØ‌مان ØŒ Ù…Ø‌دّث Ùˆ مفسّر مشهور قُرطبی (201Ù€276) از خاندانی شاید اصلاً عیسوی. مانند بسیاری از مسلمانان اندلس به شهرهای عمدة مشرق مسافرت Ùˆ در آن بلاد با شماری از زعمای «مذاهب » گوناگون ØŒ بویژه ابن Ø‌نبل ØŒ معاشرت کرد. چون به قرطبه بازگشت ØŒ در مسائل عقیدتی چندان استقلال نشان داد (گرچه بعضی او را شافعی شمرده اند، Ùˆ بعضی نیز گفته اند Ú©Ù‡ او عقاید ظاهریه را به اندلس آورد.) Ùˆ با اصل «تقلید» چندان مخالفت نمود Ú©Ù‡ دیری نگذشت با عداوت فقهای مالکی روبرو شد؛ Ø‌تی چیزی نمانده بود Ú©Ù‡ به اتهام بدعت گذاری به مرگ Ù…Ø‌کوم شود، اما بر اثر دخالت امیرمØ‌مد اول (Ø‌Ú© :238Ù€273) نجات پیدا کرد واز ÙˆÛŒ اجازه یافت Ú©Ù‡ آزادانه به تعلیم گزینشی خود بپردازد.آثار عمدة او، Ú©Ù‡ همه مفقود شده اند، عبارت بودند از تفسیری بر قرآن Ú©Ù‡ ابن Ø‌زم آن را از تفسیر طبری برتر دانسته است ØŒ Ùˆ «مُسنَد»ی Ú©Ù‡ اØ‌ادیث در آن Ø‌سب موضوع Ùˆ در ذیل نامهای صØ‌ابه ای Ú©Ù‡ آنها را روایت کرده بودند Ùˆ به ترتیب الفبایی آن نامها تنظیم شده بود.بقی ØŒ Ú©Ù‡ امیرعبداللّه زاهد شرØ‌ اØ‌وال او را نوشته است ØŒ در اواخر عمر از شهرتی به پارساییِ نزدیک به قِداست برخوردار بود، Ùˆ ابن Ø‌َزْم او را در زمینة روایت Ø‌دیث ØŒ همتای بخاری Ùˆ دیگر Ù…Ø‌دثان نامدار دانسته است .

منابع : ابن بشکوال ØŒ کتاب الصلة فی اخبار ائمة الاندلس ØŒ چاپ کودر، مادرید1883ØŒ Ø´ 277Ø› ابن عذاری ØŒ کتاب البیان المغرب ØŒ چاپ کولن Ùˆ لوی Ù€ پرووانسال ØŒ لیدن 1948Ù€1951ØŒ ج 2ØŒ ص 112 به بعد؛ ابن عساکر، تاریخ دمشق ØŒ ج 3ØŒ ص 277Ù€282Ø› Ù…Ø‌مدبن Ø‌ارث خشنی ØŒ القضاة ØŒ فهرست Ø› اØ‌مدبن ÛŒØ‌یی ضبّی ØŒ بغیة الملتمس فی تاریخ رجال اهل الاندلس ØŒ چاپ کودیرا Ùˆ ریبیرا، مادرید 1885ØŒ Ø´ 584Ø› اØ‌مدبن Ù…Ø‌مد

مقرّی ØŒ نفØ‌ الطّیب ØŒ لیدن 1855Ù€1861ØŒ فهرست Ø› علی بن عبدالله نباهی ØŒ مرقبة ØŒ جاهای متعدد؛

M. Asصn Palacios, Abenmasarra y su escuela, 29, n. 2, 4;Carl Brockelmann, Geschichte der arabischen Litteratur, Leiden 1943-1949, Supplementband, 1937-1942, I, 271; I. Goldziher, Muhammad nische Studien, Halle 1888-1890, II, 260; idem, Z ¤ ہhiriten , 115; Ibn H ¤ azm, Risa  la , tr. Pellat, in al-Andalus , 1954, ch. 17, 35; H. Laoust, La profession de foi d'Ibn Bat ¤ t ¤ a , Damascus 1958, xx, note; E. Lإvi- Proven  al, Histoire de l'Espangne musulmane , Leiden- Paris 1950-1953, index.

/ ش . پلا ( د. اسلام ) /