باردو شهر کوچکی در تونس در حدود سه کیلومتری شمال غربی پایتخت . این شهرک صنعتی ، مانند نام آن که از 1298/1881 پدیدار شده ، جدید و نوبنیاد است . جایی که امروزه باردو خوانده می شود، پیش از این زمان ، یکی از حومه های شهر تونس و محل کاخ «بای * » تونس بوده است . انعقاد قرارداد تحت الحمایگی تونس در این محل موجب شهرت نام آن و احداث شهری در آن شده است . در ربیع الثانی 1298/ مارس 1881، برخی از قبایل تونس دست اندازیهایی به آن سوی مرزهای الجزایر کردند و این جریان ، با آنکه امری چندان غیر عادی و غریب نبود، بهانة مناسبی به دست حکومت فرانسه داد تا به مطامعی که در مقابل ایتالیا نسبت به تونس داشت جامة عمل بپوشاند. سپاه 000 ، 30 نفری فرانسه ، (و بنا بر برخی منابع 000 ، 36 تنی )، که به درخواست ژول فرّی 1248 ـ 1311/1832 ـ 1893، نخست وزیر وقت فرانسه ،
برای سرکوب آن قبایل اعزام شده بود، در جمادی الاولی 1298/آوریل 1881 بندر بنزرت تونس را گرفت ، و سپاهی دیگر نیز، که از الجزایر گسیل شده بود، شهر تونس را اشغال کرد. ژنرال برئا ، فرماندة اشغالگران فرانسوی ، که در تصرف تونس با مقاومت چندانی مواجه نشده بود، در 12 جمادی الا´خرة 1298/ 12 مه 1881 بای محمد الصدوق را واداشت تادر کاخ مشهور به قصر السّعید (بعدها «قصر باردو») معاهده ای را با او امضا کند که به «معاهدة باردو» شهرت یافت ، و گرچه تصریحی به تحت الحمایگی تونس تصریحی نداشت ، عملاً این سرزمین را تحت الحمایة فرانسه می کرد. به موجب این معاهده ، ادارة امور خارجی و مالی و دفاعی تونس از آن پس به حکومت فرانسه واگذار شد و یک ژنرال فرانسوی ، در مقام مباشر یا وزیر مختار حکومت فرانسه و ناظر بر حسن اجرای امور، در تونس مستقر شد. اعتراضات شدید عثمانی و ایتالیا و انگلیس ، به سبب حمایت بیسمارک از فرانسه ، راه به جایی نبرد. متعاقباً قیامهایی در میان مسلمانان این سرزمین در اعتراض به استیلای فرانسه ، قیامهایی به وقوع پیوست که قیام گروهی از ایشان به رهبری علی بن خلیفه در 2 شعبان 1298/30 ژوئن 1881 از اهمّ آنها بود. فرانسه ، در 2 شعبان 1300/8 ژوئن 1883، معاهدة دیگری را بر تونس تحمیل کرد و آن را تحت الحمایة خود ساخت . معاهدة دوم ، که برخی آن را با معاهدة باردو اشتباه کرده اند، به «معاهدة مَرسی » مشهور است . معاهدة باردو، که اساساً محصول مساعی استعمارگرانة ژول فری بود، در مناسبات فرانسه و ایتالیا تیرگی شدیدی پدید آورد، و بعدها طلیعة سلطه گری فرانسه و سرآغاز توسعة امپراتوری دوم فرانسه شد.
شهر امروزی باردو، که پیش از عقد معاهدة باردو به همان قصرالسّعید معروف بود، در 1340/1961، 000 ، 16 تن ؛ در 1345 ش /1966، 714 ، 40 تن ؛ و در 10 فروردین 1363/30 مارس 1984، 669 ، 65 تن جمعیت داشت . «قصرالسّعید»، که در قرن دوازدهم / هجدهم اقامتگاه «بای »های تونس و در قرن سیزدهم / نوزدهم اقامتگاه تابستانی ایشان بود، از 1306/1888 به نمایشگاهی دائمی بدل شد که حاوی بقایای باارزشی از آثار باستانی تونس از جمله کاشیهای ابتدایی بازمانده از عهد استیلای رومیهاست . ظاهراً بنای امروزة این قصر متعلق به قرن دوازدهم / هجدهم است .
بعضی از منابع (هت ، ص 53، 192). از یک «قصر باردو» در شهر الجزایر نیز نام برده اند که در اویل قرن سیزدهم / نوزدهم کاخ تابستانی «دای » آن شهر بوده و بر تپه ای مشرف بر بندر، در میان باغهایی زیبا، بنا شده بوده است . از این قصر تابستانی به عنوان یکی از برجسته ترین نمونه هایی معماری اوایل قرن
سیزدهم / نوزدهم در الجزایر یاد شده است . این معماری حاصل ادغام سنجیدة شیوه های بومی افریقایی و سبکهای اروپایی است .
منابع :
(1) Africa handbook, ed. Colin Legum, London 1969, 91, 93-94; (2) EI, s.v. Tunisia; (3) An Encyclopedia of world history, ed. William L. Langer, Boston 1952, 638, 737; (4) 838; (5) Grand dictionnaire encyclopedique Larousse, Paris, 1982-1985, s.v. Bardo; (6) Grand Larousse, Paris 1960 Antony Hutt, Islamic architecture: North Africa, London 1977; (7) The Middle East and North Africa, 1990, London 1990,821,839; (8) The New Encyclopaedia Britannica, Micropaedia, Chicago 1985, s.v. Bardo, Treaty of; (9) Webster's new geographical dictionary, Springfield, Mass, 1980, s.v. "Le Bardo"; (10) Neville Williams, Chronology of the modern world, 1763-1965 , London 1975, 320.