بَصبَص ، لقب کنیزی خنیاگر در قرن دوم . ابن منظور (ذیل «بصص ») این واژه را به معنای «درخشان » و فارمر (ص 248) به معنای «دل آرام » نوشته است . بصبص در مدینه به دنیا آمد و در همانجا رشد یافت . او مدتی به کنیزی نزد یحیی بن نُفَیس ، از اشراف مدینه ، به سر برد و با هنرنماییهای خود توجه منصور (حک :136ـ 158) و مهدی عباسی (حک :158ـ 169) را جلب کرد و مهدی او را به هفده هزار دینار خرید (ابوالفرج اصفهانی ، ج 15، ص 27ـ 28،30).

ابوالفرج اصفهانی گفته است که بصبص موسیقی را نزد مغنّیان طبقة اول فرا گرفت (ج 15، ص 27)، اما از استادان او نامی به میان نیاورده است . بصبص ابیاتی از عبدالله بن مُصعَبِ شاعر به آواز می خوانده که در الاغانی آمده است . موسیقی

این ابیات از زید انصاری است که در ایقاعِ (ریتم ) هَزَج

نواخته می شده است (همان ، ج 15، ص 29ـ30). در الاغانی ابیاتی از اُحیحة بن جُلاح آورده شده که بصبص آن را بر اساس آهنگِ ساختة ابن سُرَیج * در ایقاع رَمَل اجرا کرده است

(ج 15، ص 36). همچنین نمونه هایی از اشعار کسانی که در ستایش بصبص شعر سروده بودند، آمده است (همان ، ج 15، ص 28، 34).

---

منابع :
(1) ابن منظور، لسان العرب ، قم 1363 ش ؛
(2) علی بن حسین ابوالفرج اصفهانی ، کتاب الاغانی ، ج 15، چاپ عبدالسلام محمدهارون ، بیروت ( بی تا. ) ؛
هنری جورج فارمر، تاریخ موسیقی خاور زمین (ایران بزرگ و سرزمینهای مجاور): تا سقوط خلافت عباسیان ، ترجمة بهزاد باشی ، تهران 1366 ش .

/ تقی بینش /