بَشکُنِش ، به معنای باسکها، قومی که در کرانة غربی کوههای پیرنه و ناحیة مجاور کوههای کانتابریایی و ساحل
بشکنش
جنوبی اقیانوس اطلس ساکن اند و اصل آنان معلوم نیست . بشکنش بی تردید از کلمة واسکونس می آید و چنانکه در موارد مشابه آن دیده شده صامت V در آن به b تبدیل شده است . زبان باسک البَشقِیَّه نامیده شده است (حِمیری ، ص 56).
مرکز اصلی بشکنش بَنبَلونه * /پامپلونا (اصل آن : پمپیوپولیس ) بود که بعدها مرکز دولت ناوارا (نباره * ) شد. در زمان فتح اندلس (اسپانیا) به دست مسلمانان ، موسی بن نُصَیر * این سرزمین را تصرف کرد (ابن قتیبه ، ج 2، ص 64ـ65) و طبق تحقیق کودِرا، بنبلونه در این دوره یا کمی بعد و در هر حال پیش از 100/ 718ـ719 به دست مسلمانان افتاد. عُقبة بن حَجاج اموی که از 116/734 به مدت پنج سال والی اندلس بود، پادگانی از مسلمانان در این شهر (بنبلونه ) مستقر کرد (ابن عِذاری ، ج 2، ص 28). چند سال بعد (138/755ـ756) افراد بشکنش قیام کردند و لشکری را که امیر یوسف فِهری به بنبلونه فرستاده بود از میان بردند؛ و این مصادف با زمانی است که عبدالرحمان اول به اندلس رسید. هنگام حملة معروف شارلمانی به شمال اندلس ، در 161/777، بنبلونه نیز به سلطة او در آمد، ولی احتمالاً باسکها همراه مسلمانان عقبدارِ سپاهیان شارلمانی را در رونسسوالِز نابود کردند ( رجوع کنید به لوی ـ پرووانسال ، ج 1، ص 89). عبدالرحمان اول در اواخر سلطنت طولانی خود، در 164/780ـ781 و یا سال بعد از آن ، مجبور شد شخصاً با قوم بشکنش بجنگد.
در حدود 182/ 798، باسکهای بنبلونه اتحاد خود را با مسلمانان فسخ کردند ـ این قطع رابطه با مسلمانان پیوسته پیش می آمد ـ و خود را خراجگزار آلفونسوی دوم پادشاه آستوریاس خواندند، ولی بزودی غرسیة بن ونقو یکی از رؤسای باسک ، بنبلونه را مستقل اعلام کرد. ظاهراً وی از طریق ازدواج نوه اش اینیی گا با عبدالله اموی ، جَدّ ناصر (عبدالرحمان سوم ) شد. در 292/905، گروه جدیدی از بشکنش قدرت گرفت ، و در این تاریخ سانچوگارسز اول گروه قدیمی را بر کنار کرد و دولت ناوارا را تشکیل داد.
باسکهای غربی تابع پادشاه آستوریاس باقی ماندند و از این به بعد آنچه مسلمانان اندلس آن را تهدید باسکها (لوی ـ پرووانسال ) می نامیدند خصوصاً در تاریخ ناوارا متجلی می شود.
منابع : (1) ابن عذاری ، کتاب البیان المغرب ، ج 2، چاپ کُلِن و لوی ـ پرووانسال ، لیدن 1951؛ (2) ( ابن قتیبه ، الامامة والسیاسة ، چاپ محمد زینی ، بیروت 1378/1967 ) ؛ (3) محمدبن عبدالله حِمیری ، صفة جزیرة الاندلس ، منتخبة من کتاب الروض المعطار فی خبرالاَقطار ، چاپ لوی ـ پرووانسال ، ( بی جا : بی تا. ) ؛
(4) F. Codera, Estudios crصticos de Historia ؤrabe espa•ola, 101-105, 169-184 ) Pamplona en el siglo VIII ); (5) E. Lإvi- Provenµal, Histoire de l'Espagne musulmane, I, Cairo 1944, index.