بُستان ، بخش و شهری در خوزستان .

1) بخش بستان ، در شهرستان آزادگان (سابقاً شهرستان دشت میشان ) در استان خوزستان واقع ، و بر دهستانهای

بُستان به مرکزیت میهن آباد و سعیدیه (به مرکزیت حاجی

سالم ) مشتمل است . آبادیهای آن در دشت قرار دارد. از

شمال به شهرستان دهلران ، از مشرق به شهرستان دزفول ،

از جنوب شرقی به بخش مرکزیِ دشت آزادگان ، از جنوب

به بخش هویزه یا هوزگان (شهرستان دشت آزادگان )، و از

مغرب به مرز ایران و عراق محدود است . کوه کم ارتفاع میش

داغ در شمال شرقی آن قرار گرفته است . رود کرخه پس

از مشروب کردن اراضی آن به باتلاق هورالعظیم می ریزد. در

این رود ماهی صید می شود. بستان از گیا: دارای درختان

گز و کنار است و در اراضی آن گل گاوزبان و گون حاوی

کتیرا می روید. محصولات عمدة آن گندم و جو و برنج است . گذشته از نخلستان ، مراتع قابل ذکری دارد. از زیا: پرورش

گاو، گاومیش ، شتر وگوسفند در آنجا رایج است . از صنایع دستی جاجیم بافی ، حصیربافی ، عبابافی و قایق سازی دارد (ایران . وزارت دفاع . ادارة جغرافیایی ارتش ، ج 78، ص 5). ساکنان آن بیشتر از طوایف بنی طُرَف * و سواری ، و پیرو مذهب شیعة اثنی عشری اند (همانجا؛ رزم آرا، ج 6، ص 49). گروههایی از صابئیها نیز در آنجا سکونت دارند. راه سوسنگرد ـ موسیان از آن می گذرد. تنگة چَزابه در شمال غربی آن قرار گرفته است . این



































موقعیت دهستان بستان در استان خوزستان

بخش در 1316 ش ، طبق قانون تقسیمات کشوری در شهرستان اهواز تشکیل شد، در 1323 ش با بخش سوسنگرد از اهواز جدا و به شهرستانی به نام دشت میشان تبدیل شد.

2) شهر بستان ( جمعیت طبق آمارگیری 1375 ش : 7305 تن ). مرکز بخش بستان ، در حدود سی کیلومتری شمال غرب شهر سوسنگرد واقع است . نام سابق آن شماریه (شمارئه ) بود. گاهی دمای آن در تابستان به پنجاه درجه و در زمستان به یک درجه می رسد. میانگین باران سالانة آن 150 میلیمتر است (ایران . وزارت دفاع . ادارة جغرافیایی ارتش ، ج 78، ص 6). یکی از شعبه های رود کرخه ، به نام بستان ، از آن می گذرد (رزم آرا، همانجا، آن را رود هُوْفِل ذکر کرده است ). امروزه رود بستان ، احتمالاً به دلیل نزدیکی آبادی هوفل یا شعبة کرخه ، درهمان حدود رود هوفل نامیده می شود. ظاهراً طوایف مختلف نامهای دیگری به آن می دهند؛ مانند رود سعیدیه ، شط سعیدیه و شط چِلاچ . بستان در جنگ عراق با ایران (آغاز: شهریور 1359) مدتی به اشغال عراقیها درآمدو براثر حملات هوایی بسختی آسیب دید. در آذر 1360، نیروهای نظامی ایران ، بستان را از دست عراقیها بیرون آوردند. بستان مسجدی به نام صاحب الزمان (تاریخ بنا: 1238) و یک حسینیه (تاریخ بنا: 1353 ش ) دارد.

پیشینه . درکتابها، بستان به صورت بسیتین (بساتین و بساطین ) نیز ضبط شده است (امام شوشتری ، ص 243، ایران . وزارت طرق و شوارع . اداره کل طرق ، ص 69)؛ تاریخچة آن روشن نیست ، برخی بدون شواهد آن را با قصبة بَسامتی ، نزدیکتر به اهواز، در دشت میسان (میشان ) مطابق دانسته اند (یاقوت حموی ، ج 2، ص 574). در 820، سید محمدبن فلاح از واسط حرکت کرد و وارد خوزستان شد. مدتی بعد، در اواسط قرن نهم ، هنگام دست یافتن سیدمحمد به خوزستان (کسروی ، ص 21)، ظاهراً عشایر بنی طُرف درآنجا ساکن شدند. در 1299، حاج عبدالغفار نجم الدوله دربارة بستان می نویسد: «دراین سه ساله ، بسیتینِ دیگر در جنب آن آباد نمود....» ( ص 73) که ظاهراً نشان دهندة دو آبادی بستان نزدیک به هم در دورة ناصری است ، او می افزاید: «از طرف بسیتین تا ده فرسخ تمام ، انهار و زراعات و آثار باغات نخیل بوده .» (ص 69) که ظاهراً، براثر تغییر یافتن مسیر کرخه ، هنگام سفر وی ، ویران شده بوده است . بسیتین در آن هنگام از توابع حویزه (هویزه ) شمرده می شد و رود فِلْت (؟) از کوه امُالثغور به سوی بسیتین جریان داشت و کوه ام الثغور، در نیم فرسخی مغرب جریه (قریة ) سیدعلی قرار داشت که درکنار آن شط الفلت جاری بود (همان ، ص 59) و شط الفلت مرزخاک حویزه محسوب می شد (همان ، ص 63). بلوک بستان در 1329 ، 21 قریه داشته (ایران . وزارت کشور، ادارة کل آمار و ثبت احوال ، ج 2، ص 195) که در 1331 ش ، تعداد آن به ده قریه کاهش یافته است (امام شوشتری ، ص 243).

---

منابع :
(1) محمدعلی امام شوشتری ، تاریخ جغرافیائی خوزستان ، تهران 1331 ش ؛
(2) ایران . وزارت ارشاد اسلامی . دفتر پژوهشها و برنامه ریزی فرهنگی ، بررسی مراکز فرهنگی شهرهای استان خوزستان ، کتاب اول : شهرهای شهرستان دشت آزادگان ، تهران 1363 ش ، ص 67ـ96؛
(3) ایران . وزارت دفاع . ادارة جغرافیائی ارتش ، فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران ، ج 68ـ 78: دهلران ـ بستان ، تهران 1365 ش ؛
(4) ایران . وزارت طرق و شوارع . ادارة کل طرق ، مسافت راههای اتومبیل رو مملکتی ، تهران 1313 ش ؛
(5) ایران . وزارت کشور، قانون تقسیمات کشور ووظایف فرمانداران و بخشداران ، مصوب 16 آبانماه 1316، تهران ( بی تا. ) ؛
(6) ایران . وزارت کشور. ادارة کل آمار و ثبت احوال ، کتاب جغرافیا و اسامی دهات کشور ، ج 2، تهران 1329 ش ؛
(7) ایران . وزارت کشور. معاونت سیاسی و اجتماعی . دفتر تقسیمات کشوری ، سازمان تقسیمات کشوری جمهوری اسلامی ایران ، تهران 1374 ش ؛
(8) حسینعلی رزم آرا، فرهنگ جغرافیائی ایران (آبادیها) ، ج 6: استان ششم (خوزستان ولرستان )، تهران 1355 ش ؛
(9) احمد کسروی ، مشعشعیان ، تهران 1356 ش ؛
(10) مرکز آمار ایران ، سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375: نتایج تفصیلی کل کشور ، تهران 1376 ش ؛
(11) عبدالغفاربن علی محمدنجم الدوله ، سفرنامة خوزستان ، چاپ محمددبیرسیاقی ، تهران 1341 ش ؛
(12) یاقوت حموی ، معجم البلدان ، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ 1866ـ 1873، چاپ افست تهران 1965.

/ خسرو خسروی /