بَزْری ، عمربن محمد، فقیه ، مفتی و مدرس شافعی قرن پنجم و ششم . در 471، در جزیرة ابن عمر (نزدیک موصل کنونی در عراق ) متولد شد، و به همین دلیل ، جَزَری نیز خوانده شده است (او را ابن بزری نیز خوانده اند). از دوران کودکی ، در زادگاهش نزد استادانی چون ابوالغنایم محمدبن فرج فارقی درس خواند (ابن خلکان ، ج 3، ص 444)، سپس به بغداد رفت و توانست درس ابوحامد غزّالی را در مدرسة نظامیه ، یعنی پیش از 488، درک کند. استادان دیگر او در این مدرسه ابوبکر شاشی ، علی بن محمد طبری مشهور به کیاهراسی و احمد غزالی بودند (ابن خلکان ، همانجا؛ سُبْکی ، ج 7، ص 251ـ252؛ ابن قاضی شهبه ، ج 1، ص 320؛ ذهبی ، ج 20، ص 352؛ ابن عماد، ج 4، ص 189؛ اسنوی ، ج 1، ص 125). بزری پس از تکمیل تحصیلات به زادگاهش بازگشت و در آنجا به تدریس و فتوا پرداخت و کسان بسیاری از وی درس آموختند (ابن خلکان ، ج 3، ص 444ـ445؛ اسنوی ، همانجا). او در 560 درگذشت (ابن اثیر، ج 9، ص 480؛ یاقوت حموی ، ج 2، ص 79).

بزری حافظة نیرومند و دانش گسترده ای داشت و از این حیث ، در میان علمای شافعی کم نظیر بود و، بدون مراجعه به کتاب ، به پرسشهای مختلف پاسخ می داد (اسنوی ، همانجا؛ ابن خلکان ، ج 3، ص 445؛ ذهبی ، همانجا). علمای شافعی از عراق و خراسان و جاهای دیگر دربارة مشکلات فقهی خود از او استفتا می کردند و جواب می گرفتند (ابن اثیر، همانجا). بزری گذشته از تدریس و فتوا، تألیفاتی نیز داشته است ؛ از جمله کتاب الاسامی والعلل من کتاب المهذّب که شرح عبارات دشوار و مشکلات کتاب المهذّب ابواسحاق شیرازی و نامهای مذکور در آن است (ابن خلکان ، همانجا؛ حاجی خلیفه ، ج 2، ستون 1913؛ بغدادی ، ج 1، ستون 784؛ زرکلی ، ج 5، ص 60) و دیگری مجموعه ای که شامل فتاوای خود اوست (سبکی ، ج 7، ص 252؛ بغدادی ، همانجا).

---

منابع :
(1) ابن اثیر، الکامل فی التاریخ ، بیروت 1407/1987؛
(2) ابن خلکان ، وفیات الاعیان ، چاپ احسان عباس ، ج 3، بیروت ( تاریخ مقدمه 1970 ) ؛
(3) ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب ، بیروت 1399/1979؛
(4) ابن قاضی شهبه ، طبقات الشافعیّة ، چاپ حافظ عبدالعلیم خان ، بیروت 1407/1987؛
(5) عبدالرحیم بن حسن اسنوی ، طبقات الشافعیّة ، چاپ کمال یوسف حوت ، بیروت 1407/1987؛
(6) اسماعیل بغدادی ، هدیة العارفین ، ج 1، در حاجی خلیفه ، کشف الظنون ، ج 5، بیروت 1410/1990؛
(7) مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه ، کشف الظنون ، بیروت 1410/1990؛
(8) محمدبن احمد ذهبی ، سیر اعلام النبلاء ، ج 20، چاپ شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی ، بیروت 1406/1986؛
(9) خیرالدین زرکلی ، الاعلام ، بیروت 1986؛
(10) عبدالوهاب بن علی سبکی ، طبقات الشّافعیّة الکبری ، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره 1383ـ1396/ 1964ـ1976؛
(11) یاقوت حموی ، معجم البلدان ، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ 1866ـ1873، چاپ افست تهران 1965.

/ عبدالله کیانی فرید /