بُروسَوی ، یعقوب بن علی ، فقیه ، ادیب ، مدرّس و قاضی حنفی بروسه که گاه او را ابن سیدی علی و سیدی علی زاده نیز خوانده اند. در بروسه متولد شد. از زمان تولدش اطلاعی در دست نیست . نزد عالمان زمان خود علم آموخت و پس از تکمیل تحصیلات ، به مدرّسی در مدرسة حمزه بک بروسه برگزیده شد، پس از آن مدرّس مدرسة ابن الملک در آیدین و سپس مدرّس مدارس سلطانیه ، بایزیدخان و سلطان مراد در بروسه شد (طاش کبری زاده ، ص 314؛ مجدی افندی ، ص 328؛ لکنوی ، ص 226؛ زرکلی ، ج 8، ص 201). پس از آن ، مقام قضای ادرنه به وی واگذار شد و او پس از مدتی ، از مقام قضا کناره گیری کرد و دوباره در یکی از مدارس به تدریس پرداخت (همانجاها؛ ثریا، ج 4، ص 647؛ کحاله ، ج 13، ص 251). بعضی از شاگردان او عبارت اند از: محمد چلبی ؛ محیی الدین قراباغی (متوفی 942)؛ سعدالدین چلبی (متوفی 957)؛ حسام الدین تالش (طاش کبری زاده ، ص 448، 457، 513، 524). بروسوی پس از مدتی ، از تدریس بازنشسته شد و در 931، هنگام مراجعت از حج ، در برکة الحاج در گذشت (منابع فوق جز ثریا، ج 4، ص 647 که تاریخ وفات او را 932 می داند).

از آثار بروسوی پیداست که به زبانهای عربی ، فارسی و ترکی تسلط کامل داشته است . آثار او بیشتر به صورت حاشیه و شرح بر کتب متقدمان و بدین قرار است : حاشیه بر شرح دیباجة المصباح در نحو؛
حاشیه بر شرح السّراجیه در فرایض ؛
پاسخ پرسشهای حمیدی بر شرح مفاتیح العلوم جرجانی ؛
التذکره در حدیث ؛
مختصر مرآة الجنان یافعی در تاریخ . مهمترین کتاب بروسوی مفاتیح الجنان فی شرح شرعة الاسلام در تصوف است که به سبب همین تألیف ، بروسوی به شارح الشرعه ملقب شد (طاش کبری زاده ، ص 315)

بروسوی شرحی عربی بر گلستان سعدی نوشته که حائز اهمیت بسیار است . هر چند وی را متهم کرده اند که شرح منیری را به نام خود ثبت کرده است (حاجی خلیفه ، ج 2، ستون 1504؛
منزوی ، ج 5، ص 3492)، اما وجود نسخه های متعدد این شرح که برخی به خط مؤلف است ، این ادعا را محل تأمل کرده است . حاجی خلیفه (ج 2، ستون 1649) و بغدادی (ج 2، ستون 547) اثر دیگری با نام مرآة الکائنات فی العمل

بالا´لات در علم هیئت به وی نسبت داده اند.

---

منابع :
(1) اسماعیل بغدادی ، هدیة العارفین ، ج 2، در حاجی خلیفه ، کشف الظنون ، ج 6، بیروت 1410/1990؛
(2) محمد ثریا، سجل عثمانی ، استانبول 1308ـ1315؛
(3) مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه ، کشف الظنون ، بیروت 1410/1990؛
(4) خیرالدین زرکلی ، الاعلام ، بیروت 1986؛
(5) احمدبن مصطفی طاش کبری زاده ، الشقائق النعمانیة ، چاپ احمد صبحی فرات ، استانبول 1405؛
(6) عمررضا کحاله ، معجم المؤلفین ، بیروت ( تاریخ مقدمه 1376 ) ؛
(7) عبدالحی بن عبدالحلیم لکنوی ، الفوائد البهیّة فی تراجم الحنفیّة ، کراچی 1393؛
(8) محمد مجدی افندی ، حدائق الشقائق (ترجمة شقائق ) استانبول 1989؛
(9) احمد منزوی ، فهرست نسخه های خطی فارسی ، تهران 1348ـ1353 ش .

/ علیرضا ذکاوتی قراگزلو /