بروجی ، صِبْغة اللّه ، شیخ طریقت عشقیه شطاریه در شبه قاره در قرن دهم و یازدهم . او فرزند روح الله بن جمال الله حسینی کاظمی بود (حسنی ، ج 5، ص 178). محمدیوسف عمری نسب او را چنین آورده است : صبغة الله بن روح الله بن سید احمدبن عبدالفتاح حسینی کاظمی (ص 51). لقب وی را مجدالدین ذکر کرده اند (رحمان علی ،ص 91). وی در 952 در بَروج (گجرات هند) متولد شد. مادرش ، دختر سیدشاه کمال صوفی ، خلیفه و داماد محمد گیسودراز * بود (عمری ، ص 51). نیاکان وی از اصفهان به بروج نقل مکان کرده اند (محبی ، ج 2، ص 243). صبغة الله بروجی مقدمات را در زادگاه خود (بهروج یا بروج ) فرا گرفت ، سپس به احمدآباد رفت و شاگرد وجیه الدین علوی گجراتی * شد و نه سال در خدمت او ماند و از او اجازة ارشاد در طریقت شطاریه * گرفت (عمری ، ص 51 ؛ غوثی ، گ 363 پ ). وی در حدود 999 به حج رفت و پس از مراجعت پنج سال در بیجاپور * به تدریس مشغول شد (ایتون ، ص 114ـ116). بار دیگر عازم حرمین شریفین شد و در 1005 در مدینه منوّره اقامت گزید. بروجی ده سال آخر عمر خود را به تدریس و ترویج طریقة شطّاریه در مدینه گذراند و در آنجا خانقاهی نیز بنیان نهاد. او در 16 جمادی الاولی 1015 وفات یافت و در جنة البقیع به خاک سپرده شد (محبی ، ج 2، ص 243ـ244).

شاگردان و مریدان : بروجی در هند و مدینه شاگردان و مریدان بسیار داشت ، از آن جمله اند: محمد غوثی ماندوی مؤلف گلزار ابرار ، سید اسعد بلخی ، شیخ محیی الدین مصری ، ملاشیخ الیاس کُردی مدنی و ملانظام الدین سندوی (غوثی ، گ 364ر ؛ محبی ، همانجا).

آثار و تألیفات : صبغة الله بروجی دارای آثار و تألیفاتی است به زبان عربی : حاشیة علی تفسیرالبیضاوی که در بلاد روم شهرت یافت و متداول شد. ترجمة عربی جواهرالخمسة محمد غوث گوالیری ؛ کتاب الوحده ، اراءة الدّقائق فی شرح مرآة الحقایق ، رسالتان فی الصنعة الجابریه ، رسالة فی الجفر ، و مالایسع المرید ترکه کل یوم من سنن القوم (حسنی ، ج 5، ص 179).

---

منابع :
(1) عبدالحی حسنی ، نزهة الخواطر و بهجة المسامع والنواظر ، حیدرآباد دکن 1382ـ1410/ 1962ـ1989؛
(2) رحمان علی ، تذکرة علمای هند ، لکهنو 1914؛
(3) محمد یوسف عمری ، خانوادة قاضی بدرالدوله ، مدرس 1960؛
(4) محمد غوثی ، گلزار ابرار، نسخة خطی کتابخانه جان رایلندز ، منچستر، ش 185؛
(5) محمد امین بن فضل الله محبّی ، خلاصة الاثر فی اعیان القرن الحادی عشر ، بیروت ( بی تا. ) ؛


(6) R. M. Eaton, S ¤ ufis of Bijapour , Princeton 1978.

/ محمد اقبال مجددی /