فهم در حكم

دعاى ابو حمزه:

«و فهما فى حكمك،

و فهم در حكمت را به من عطا كن.»

مصباح اللغة مى‌نويسد:«الفقه فهم الشّىء»:(فقه،فهميدن چيزى است.)

اقرب الموارد مى‌گويد:«الفقه بالكسر:العلم بالشّىء و الفهم له و الفطنة و الحذق»:(فقه يعنى علم به چيزى و فهم آن و به معنى زيركى و مهارت نيز مى‌باشد و فقيه يعنى عالم به فقه).بنابراين فقه به معنى فهم و علم است و بالعكس.

«حكم»در لغت منع كردن براى اصلاح است و يكى از معانى آن داورى و قضاوت است همانطور كه در قاموس و صحاح آمده است.

در سورۀ انعام خداوند متعال مى‌فرمايد: آتَيْنٰاهُمُ الْكِتٰابَ وَ الْحُكْمَ وَ النُّبُوَّةَ [1]:«به آن پيامبران،كتاب آسمانى و حكم و نبوت داديم.»

حكم در آِیه شريفه چهار احتمال دارد:1-عقل،فهم و درك [2]-حكومت و زمامدارى 3-مقام قضاوت و داورى 4-دستور و تكليف.

همانطور كه در معناى لغوى حكم از مفردات ذكر شد،حكم به معنى منع و جلوگيرى از چيزى براى اصلاح است و از آنجايى كه قوه عقل انسان را از اشتباه و خلافكارى بازمى‌دارد،مى‌شود گفت حكم به معنى عقل و فهم است.

وَ لَقَدْ آتَيْنٰا لُقْمٰانَ الْحِكْمَةَ 2:«ما به لقمان حكمت داديم».

حكمت خدادادى لقمان به معناى علم و فهم است و يا نيروى حكيمانه‌اى كه از روى علم و عقل است.و معناى دوم آن قضاوت و داورى است كه مانع از حق‌كشى و ظلم و ستم مى‌شود.و معناى سوم حكومت و زمامدارى است كه از خيلى كارها

[1].انعام(6)89/.

[2].لقمان(31)31/.