فهم و درك انسان تأثيرگذار است و هيچ چيز مانع از آنها نمى‌شود و شخص مخلص به حكمتها و حقايق دست مى‌يابد.

احتمال دوم در حديث اين است كه در اثر پاكى نيت و اخلاص انسان مخلص از خارج مورد عنايت و افاضات و تابش انوار الهى قرار مى‌گيرد و قلبش در اثر اتصال به منبع لا يزال فيض خداوندى چشمۀ جوشان حقايق و معارف مى‌گردد و قابليت دريافت فيض الهى را مى‌يابد.

چشم دل باز كن كه جان بينى آنچه ناديدنى است آن بينى

حافظ:

جمال يار ندارد نقاب و پرده ولى غبار ره بنشان تا نظر توانى كرد

تو كز سراى طبيعت نمى‌روى بيرون به كوى حقيقت نظر كى توانى كرد

قرآن دراين‌باره مى‌فرمايد: وَ اتَّقُوا اللّٰهَ وَ يُعَلِّمُكُمُ اللّٰهُ [1]:«تقوا پيشه كنيد تا خداوند حقايق و اسرار عالم را به شما تعليم كند.»بعيد نيست كسانى در اثر خودسازى و مراقبت نفس به مراتبى از كمال و حكمت دست يابند و چشم حقيقت‌بين و بعضى اوقات چشم برزخى پيدا كنند و به ماوراى عالم ماده و طبيعت دست يابند.

سبب مقام عالى لقمان

به لقمان گفته شد:آيا تو بندۀ آل فلان نيستى؟گفت:چرا.به او گفته شد:چه چيزى تو را به اين مقامى كه مى‌بينيم رساند؟گفت:شش چيز:1-صدق گفتار 2- اداء امانت 3-ترك هرچه بى‌فايده است(چه عمل باشد چه سخن و چه فكر)4- پوشيدن چشم از محرّمات(هر صحنه‌اى را نديدن)5-نگه‌داشتن زبان(هر سخنى را نگفتن)6-لقمۀ پاك و طعمۀ حلال.پس هركس اينها را نداشت مقامش از من

[1].بقره(2)282/.