خود پشيمان مى‌شود يك گربه اگر از خانه‌اى گوشتى را دزديد و به دست صاحب خانه گرفتار شد پشيمان مى‌شود اما نه از حالت گربگى و اقتضاى طبعش كه سرقت و ربودن است؛ بلكه با خود مى‌گويد كاش اين گوشت را از جاى بى‌خطر ربوده بودم. به همين مناسبت اينكه مى‌گويند يزيد از كار خود پشيمان شد و توبه كرد اين اشتباه است زيرا او از كار زشت و درنده‌خويى خودش توبه نكرد و از اينكه رسوا شده بود ناراحت بود. شاهد اين مطلب اينكه به امام سجاد (ع) عرض كرد تو را عفو كردم و از كشتن تو گذشتم - مثل اينكه مى‌خواهد بگويد كشتارهايى كه كردم همه جا داشت و سزاوار بود.

همان‌طور كه قبلا بيان شد، علماى اخلاق مثل مرحوم نراقى در جامع السعادات، مى‌گويند غرور اين است كه آدمى كار بدى انجام بدهد و درعين‌حال، ناراحت نباشد و از ملامت نفس آزاد باشد. علتش اين است كه دچار خدعه شيطانى شده و شيطان او را به اشتباه انداخته و گمان مى‌كند راه و عملش درست است. به اين غرور و فريب مى‌گويند؛ مثلا شخصى مال مردم را خورده است، اما حالا كه به خود آمده و به اصطلاح توبه كرده، مال مردم را نمى‌دهد؛ ولى به نماز جماعت حاضر مى‌شود و نمازهاى مستحبى و ذكر و دعا مى‌پردازد و به زيارت مى‌رود.

علم عامل غرور

علماى اخلاق يكى از طوايف مغروران را بعضى از اهل علم مى‌دانند. غرورى كه در اينجا تصور مى‌شود اين است كه گاهى ممكن است انسان اكتفا كند به رشته‌اى كه رشته لازم‌تر از آن هم هست و به همان قناعت كند و به رشته‌هاى ديگر نپردازد و چه بسا صاحبان علوم ديگر را تحقير كند.

مرحوم نراقى در جامع السعادات مى‌فرمايد بعضى فقط علم كلام را مى‌آموزند و در پى علوم ديگر مثل فقه و غير آن نمى‌روند و بعضى ديگر، به دنبال علم نحو و ادبيات و شعر مى‌روند و مى‌گويند هركس اينها را نداند، بسيار عقب‌مانده است.