محترم هم همين است، چنان كه پس از اين مي‌فرمايد: "باز هم خلاقيت قوه خيال بود كه در را به روي جبرئيل مي‌گشود" - در اين صورت نيز روشن است كه اين صورت گري نامش وحي كه حقيقتش القاء از عالم بالا بر نفس است، نيست ; بلكه اين زايش قوه متصرفه نفس پيامبر6 است . و لازمه اين امر پايان يافتن وحي در مرحله عالم عقل و انحصار كشف پيامبر به كشف معنوي و راه نيافتن آن به عالم مثال است . و اين لازم نه با برهان عقلي و نه با ظواهر آيات قرآني كه در پاسخ اول هم به آن اشاره شد و نه با نصوص و ظواهر رواياتي كه تواتر اجمالي دارند و نه با اتفاق نظر و فهم مردم عصر نزول و پس از آن و نه با سخنان بزرگان دو فن فلسفه و عرفان، سازگاري ندارد.

نقل سخنان حكماء و عرفاء درباره وحي و الهام و نقش قابلي گيرنده آن

بد نيست قبل از اشاره به برهان مطلب، به سخنان بزرگان حكمت و عرفان، كه در باب وحي و الهام گفته اند، نظري بيندازيم ; و ببينيم نگاه صاحبان عرفان و نظر اهل برهان به وحي و الهام و قهرا چگونگي نزول قرآن، چه نگاه و نظري است و برداشت آنان از اين موضوع چگونه بوده است تا موضوع بحث و زاويه آن شفاف تر و بازتر شود.