وجود دارد و با قوه حس مشترك ما ادرا ك مي‌گردند، مثل صورت شخص زيد يا بو يا مزه فلان غذائي كه ديروز آن را ديده يا ميل كرده ايم يا اشيائي جزئي كه در عالم خواب مشاهده مي‌كنيم و آنها (اصطلاحا) داراي تجرد برزخي مي‌باشند. آنچه در اين دو مرحله وجود دارد و ادراك مي‌شود همگي اموري جزئي هستند.

3 - مرحله موجودات عقلي كه اموري كلي و محيط و عاري از ماده و احكام ماده اند و تنها با قوه اي باطني كه قوي تر از ديگر قواي ادراكي است - و به نام هايي چون عقل، قلب، روح، صدر، فؤاد و... به لحاظها و اعتبارات گوناگون ناميده مي‌شود - قابل ادراك مي‌باشند.

موجودات اين سه مرحله همان گونه كه خودشان مترتب بر يكديگر و ذاتا داراي ترتيب عيني و خارجي هستند ادراك آنها - كه به گونه اي با آنها اتحاد و يگانگي دارد - نيز مترتب برهم و داراي چنان ترتيبي است ; و به اصطلاح بين آن ها تقدم و تأخر ذاتي وجود دارد.

تجرد علوم و معارف بشري

نكته دوم - چون علوم و معارف به ويژه علوم و معارفي كه مربوط به شناخت مبدأ و معاد و مبادي عالي نظام هستي و منازل سير معنوي انسانند، اموري مجرد از ماده اند، پيدايش آنها براي انسان از طريق عبور انسان از دهليز و سقف عالم ماده و طبيعت و ارتباط و اتصال با مراحل مافوق طبيعي، ممكن است ; و اين ارتباط در حقيقت نوعي