اخلاقي اش را تنظيم نمايد. اگر در محيطي، لاابالي گري را مي‌پسندند لاابالي شود، و اگر نفاق لازم است منافق گردد، و اگر رفتار مؤمنانه هست رفتار مؤمنانه پيشه نمايد. اخلاق مربوط به انسان است و انسان در هر كجا كه باشد بايد رفتارهاي اخلاقي را بر اساس موازين انساني رعايت نمايد. امور اخلاقي براي تعالي انسان است و تعالي با عمل و شناخت ميسر مي‌گردد و نمي توان آن را تابعي از شرايط دانست .

در عين حال برخي از توصيه هاي اخلاقي انعطاف پذير مي‌باشند، و با توجه به مصالح عام بايد رعايت شوند. به رغم ثابت بودن امور اخلاقي، گاهي اقتضائات اجتماعي موجب مي‌شود كه برخي رفتارهاي اخلاقي جايگزين بعضي ديگر شوند. مثلا راست گويي از مسائل بسيار مهم اخلاقي است، اما گاهي ممكن است مصلحت مهمتري باعث شود كه راست گويي ناديده شود. مثلا در صورتي كه جان محترم انساني در خطر باشد، مي‌توان راست نگفت ; بلكه نبايد راست گفت .

در واقع مي‌توان براي آن دسته از امور اخلاقي كه جاي خود را در موارد استثنايي به ديگري مي‌دهد گفت : گاهي انسان براي انجام تكليف اخلاقي خود دو امر و دو دستور دارد كه در تقابل با يكديگر قرار مي‌گيرند. در چنين موقعيتي تكليف چيست ؟ با ارزيابي دقيق شرايط، آن امر اخلاقي مقدم است كه داراي مصالح عامتر و فوايد بيشتري باشد. بنابراين به عبارتي مي‌توان اظهار داشت كه تخلف اخلاقي هم صورت نگرفته و در تعارض دو امر، يكي بنا بر رعايت مصلحت مهمتري مقدم بر ديگري شده است . البته بايد در تمام چنين مواردي نهايت احتياط را رعايت كرد تا مبادا دستوري اخلاقي بي جهت تعطيل گردد و بي توجهي و غفلت باعث شود انسان به بيراهه كشيده شود.

10 - جامعيت نظام اخلاقي اسلام

نظام اخلاقي اسلام نظامي تك بعدي و يك جانبه نيست . توصيه هاي اخلاقي اسلام تنها دوري گزيدن از دنيا و مردم، و به عبادت پرداختن و زهد نيست . در اين