و مي‌توان گفت - چنان كه صدرالمتألهين شيرازي 1 گفته - روح در عالم برزخ و عالم آخرت با بدن مثالي مشابه با بدن مادي به حيات خويش ادامه مي‌دهد و در عين حال اين هماني صادق است، نظير عالم خواب كه هرچند بدن مادي در رختخواب آرميده است ولي روح با بدن مثالي به فعاليت هاي خود ادامه مي‌دهد.

و بالاخره اصل معاد جسماني امري است قطعي و قرآن كريم بر آن گواهي مي‌دهد; هرچند ما نتوانيم به همه خصوصيات آن واقف شويم . آنچه از ضروريات دين است و ايمان و اعتقاد به آن واجب و لازم است، اصل معاد جسماني است نه كيفيت و خصوصيات آن .

حسابرسي

مردگان با دميده شدن مجدد در صور احضار مي‌شوند و آنگاه به موقف حسابرسي برده مي‌شوند تا بازخواست و حسابرسي شوند. يكي از مواقف قيامت برپايي دادگاه و حسابرسي از بندگان است . حسابرسي در قيامت به دليل اين كه با علم بي پايان و واسع الهي صورت مي‌گيرد، روشن و بي ابهام است . اعمال هيچ كسي ذره اي ناديده گرفته نمي شود.[1] نامه اعمال بندگان آماده مي‌گردد. پيامبران و گواهان اعمال، حضور پيدا مي‌كنند و ميان مردم به حق داوري مي‌شود. انسانها هرچه در دنيا انجام داده اند، به طور كامل در كتاب و يا به تعبيري در نامه عملشان ثبت مي‌شود: (ما يلفظ من قول الا لديه رقيب عتيد)[2] "سخني نمي گويد مگر اين كه نزد او مراقبي مهيا حاضر است ." همه اعمال كوچك و بزرگ نوشته مي‌شود: (و كل صغير و كبير مستطر).[3] نامه عمل هر كسي در قيامت در مقابل ديدگانش قرار مي‌گيرد و به او گفته مي‌شود تا نامه اش را بخواند; و هر كس براي حسابگري خود كافي است .[4]

---