در سابق به چهار صفت حرارت، برودت، يبوست و رطوبت معتقد بودند; و به عناصر اربعه (آب، هوا، آتش و خاك) قائل بودند; ولي بر حسب علم جديد عناصر خيلي زيادتر از اينها هستند، و حتي اينها را كه عناصر مي‌دانسته اند خودشان مركب از عناصر ديگري هستند، مثلا اكسيژن و هيدروژن دو موجود مختلف اند كه با هم تركيب شده اند و آب را تشكيل داده اند. اين موجودات را كه هر كدام يك خاصيت مخصوص دارند خدا با هم ملايم و جفت و جور كرده است .

مي‌توانيم "مختلفات" را مختلفات مادي فرض كنيم، مثل همين اكسيژن و هيدروژن و مولكولها و اتمهاي مختلف چيزها.

و يا بگوييم "مختلفات" منظور موجودات مادي و مجرد است كه خدا بين آنها هم يك نحو التيام قرار داده است . آن طور كه صدرالمتألهين در باب نفوس حيواني و انساني عقيده دارد كه همين موجود مادي در اثر حركت و تكامل به سرحدي مي‌رسد كه يك مرتبه تجرد پيدا مي‌كند، و ما هم موجودات مادي هستيم و هم مجرد، و نفس ما هم جنبه مادي و هم جنبه تجردي دارد و اين مجرد و ماده به هم آميخته است . مجرد به منزله ميوه ماده است . درخت سيب حركت مي‌كند، شكوفه مي‌دهد، شكوفه سيب مي‌شود و يك روز سيب از درخت جدا و مستقل مي‌شود، نفس ما هم كه محصول عالي ماده بدن ماست در اثر تكامل به سرحد تجرد رسيده و روزي كه بميريم نفس از بدن جدا شده مستقل مي‌شود. پس خدا بين موجودات مختلف اين عالم - مادي ها و مجردها - توافق قرار داده است .

آثار ذاتي اشياء

"و غرز غرائزها"

(و هر طبيعت را اثري مناسب خود داد.)

هر يك از افراد انسان و حيوان يك غريزه دارد. "غرز" اصل معنايش فرو كردن