نظر فلاسفه در باره حقيقت معجزه‌

(1) فلاسفه در باره حقيقت «معجزه» گفته‌اند: «معجزه» يعنى اينكه نفس پيامبر در هيولاى‌[1] عالم تأثير بكند و صورت بعضى از اجزاى آن را به صورت ديگرى در آورد، بخلاف تأثيرات انسانها.

پس اگر «معجزه» نزد آنان اين شد، لازم مى‌آيد كه علم به آن يقينى باشد و بدانند كه صاحب نفس كه اين گونه تأثير مى‌گذارد، پيامبر است. پس اين سخنشان كه علم از راه اعجاز، غير يقينى است باطل مى‌شود. اما بنا بر عقيده ساير مسلمانان اين ساقط است؛ زيرا آنان براى معجزه شروطى را تعيين كرده‌اند كه هر وقت محقق شود. دلالت مى‌كند كه صاحب آن راستگوست و از آن شروط اين است كه «معجزه» از جنس سحر است؛ زيرا سحر نزد آنان عبارت از «حيله و به اشتباه انداختن است». و ساحر آن را به صورت حقيقت و واقعيت نشان مى‌دهد و جهت حيله را در آن مخفى نگه مى‌دارد؛ مثلا اين گونه مى‌نماياند كه حيوانى را ذبح مى‌كند و دوباره آن را زنده مى‌گرداند، در حالى كه آن را ذبح نكرده بلكه به خاطر سرعت حركات دست، اين گونه مى‌نماياند كه آن كار را انجام مى‌دهد، در حالى كه نكرده است. پس كسى كه نداند معجزه يك جنس دارد و شعبده جنسى غير از جنس معجزه و اگر فرق اينها را نفهمد، نمى‌تواند «معجزه» را بشناسد.

طريق شناخت معجزه و شعبده‌

(2) پس بدان كه ميان «معجزه و شعبده» فرقهايى است كه با دقت و استدلال مى‌شود به آن رسيد. اوّلا: بايد دانست كه به چه چيزى بشر قدرت دارد و به چه چيزى قدرت ندارد و اينكه بداند مقتضى عادت در باره مقدورات بشر چگونه است و كارهاى بشر بر چه وجهى واقع مى‌شوند و چيزى كه انسان مى‌تواند بر آن قدرت پيدا

[1]« هيولا» يعنى ماده اوليّه.