تفاوت نسخ اصلى‌

تذكر لازم: اگر در مراجعه به كتب عامه نقل برخى از روايات را متفاوت ديدى و نقل ما را در بعضى جاها مطابق بعضى از نسخ اصلى نديدى زود سوء ظن نكن شايد نسخه‌اى كه ما از آن روايت كرده‌ايم صحيح‌تر باشد از نسخه‌اى كه تو به آن مراجعه كرده‌اى، زيرا كه به تحقيق معلوم است كه اين شيخ (حميدى) كتابش را در حال حياتش پخش كرده و هر كس واقف بر نقل او شده، صحت آن را تأييد نموده است و از كتاب وى نسخه‌اى در نظاميه بغداد موجود است و به تو مى‌نمايد كه بعضى از نسخ مختلف مى‌شوند يا اين كه بعضى از ناقلين در نقل آنها عذر پيدا مى‌كنند چنان كه شيخ ابو عبد اللَّه محمد بن ابى نصر الحميدى- كه پيش پيروان مذاهب چهارگانه موثق و مورد اعتماد است- در كتاب «الجمع بين الصحيحين» در مواضع بسيار به اين مطلب تصريح كرده است كه ذكر آنها به طول مى‌انجامد.

براى روشن شدن اين معنى به مطالعه مسند عبد اللَّه بن مسعود پرداختم در آن چند موضع پيدا كردم از جمله در حديث 43 از مسند عبد اللَّه بن مسعود- كه نزد بخارى و مسلم متفق عليه است- در آخر حديث مذكور گفته است، چيزى كه لفظ آن چنين است: قال ابن مسعود في الاطراف في حديث عبد الواحد: «وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرى‌»[1]

قال النبى 6‌ رأيت جبرئيل في صورة له ستمائة جناح»

. ابن مسعود در كتاب «الاطراف» در حديث عبد الواحد در تفسير آيه شريفه:

«يك بار ديگر هم رسول خدا او «جبرئيل» را مشاهده كرد»، گفت پيامبر فرمود: ديدم جبرئيل را در صورتى كه ششصد بال داشت.

و اين جمله در نسخه‌هائى كه من ديدم نيست «برقانى» نيز آن را ذكر نكرده است.

عبد المحمود گويد: آيا نمى‌بينى حميدى اين روايت را از لحاظ صحت نزد

[1] سوره النجم، آيه 13.