براى آن‌ها اعداد نموده است. در مسير همين جستجو است كه براى محقق روشن مى‌شود كه اجتماع مدنى و يكپارچگى كه از جمع شدن شهرنشينان (يا اهل تمدن‌ها) در شهرهايشان (و در تمدن‌هايشان) پديد مى‌آيد، شبيه است به جمع شدن اجسام در سرتاسر عالم. هم‌چنين براى او معلوم مى‌شود كه در يكپارچگى آن‌چه شهر و امّت شامل آن مى‌شود، نظايرى وجود دارد براى آن‌چه سرتاسر عالم شامل آن مى‌گردد.

علم به اجناس اربعه، سعادت نهايى تمدن‌ها

19. همان‌طور كه در عالم، اولا مبدأى وجود دارد و سپس مبادى ديگرى به ترتيب قرار گرفته است و موجودات [ى هستند كه از آن مبادى پديد آمده‌اند و موجودات‌] ديگرى كه به ترتيب به دنبال آن موجودات مى‌آيند، تا آن‌جا كه كار به آخرين موجودات از نظر رتبه وجودى برسد، به همان شكل، در تمام امورى كه امّت و شهر نيز شامل آن مى‌شود، مبدأى به عنوان مبدأ اول وجود دارد و سپس مبادى بعدى كه از پس آن مى‌آيند و سپس شهرنشينان ديگرى كه از پى آن مبادى واقع مى‌شوند، و ديگرانى كه پس از اين قرار مى‌گيرند تا آن‌جا كه به آخرين شهرنشينان از نظر رتبه و انسانيت ختم شود، به طورى كه در آن‌چه شهر شامل آن مى‌شود، نظاير آن‌چه در تمام عالم وجود دارد يافت شود و اين كمالى است نظرى، و همان‌طور كه متوجه‌