كه در سلطنت خود عدالت شعار خود سازد، از معاونت و يارى اخوان و اعوان مستغنى گردد.» و از سخنان اوست كه «روزگار دفتر اعمال و آجال‌[1] شماست. جهد كنيد تا بر وى نيكوترين آنچه مقدور است از اعمال خود بنويسيد.» يعنى، بر بياض روزگار به اقلام اعمال سطور مفاخر و محامد و مكارم مثبت گردانيد كه آثار آن به اندازه دهر باقى است.

و اين فريدون از اعاظم پادشاهان عجم است با كمال ضبط و سياست و با جمال عقل و كياست جمع داشت. در زمان خود ربع مسكون را بر سه پسر خود قسمت نمود، و نواحى روم و ديار مغرب و ديار فرنگ را با اعمال و مضافات بر سلم‌[2] مسلّم داشت، و بلاد چين و ماچين، بلكه تمام تركستان زمين، را به تور داد و ايران را كه عبارت از كنار آب فرات است تا لب جيحون و وسط عالم و خوشترين و بهترين عرصه گيتى است نامزد ايرج‌[3] كرد و او را وليعهد ساخت و بر برادران ترجيح داد.

خطبه منوچهر[4]

نقل است كه منوچهر، كه از اعاظم ملوك صاحب‌اقتدار عجم است، وقتى به استحضار طبقات خلق فرمان داد و در آن مجمع بايستاد و گفت: «مدّتى است كه در خاطر دارم كه سخنى چند به سمع جمع رسانم. امروز كه حكيمان محقّق و فيلسوفان مدقق جمعند، در خاطر است كه آن اراده به عمل آيد.» آنگاه به ستايش يزدان افتتاح كرد و بعد از اداى حمد و ثنا فرمود كه، «چون مساعى اهل عالم مقصور بر تحصيل مطالب و

[1] - جمع اجل.

[2] - سه فرزند فريدون در مروج الذهب به نامهاى سلم، أطوج و ايران( يا ايراج) و در تجارب الامم به اسامى سرم، و طوج و ايرج ضبط شده است. ر ك: مروج الذهب، ج 1، ص 225؛ تجارب الأمم، ج 1، ص 10.

[3] - وى در حيات پدر به دست دو برادر خود به قتل رسيد. نك: مروج الذهب، ج 1، ص 225.

[4] - منوچهر پسر ايرج كه پس از فريدون به قدرت رسيد. مسعودى ميان او و فريدون را سيزده نسل مى‌داند و ياد مى‌كند كه ايرانيان معتقدند قبايل كرد از پشت اويند. تواريخ اسلامى او را معاصر موسى بن عمران و يوشع بن نون دانسته‌اند. براى اطلاع بيشتر به تاريخ طبرى، ج 1، ص 256؛ التنبيه و الاشراف، صص 84 و 85 مراجعه شود.