فصل نهم: در فضيلت تواضع و مذمّت تكبّر

خداى عز و جلّ در قرآن مجيد فرموده: سَأَصْرِفُ عَنْ آياتِيَ الَّذِينَ يَتَكَبَّرُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِ‌[1] خداى عز و جلّ به جهت تهديد متكبّران مى‌فرمايد كه، «زود بود كه بگردانيم- يعنى، محجوب سازيم- از مشاهده آيات خود آن كسانى را كه تكبّر مى‌كنند در زمين به غير حقّ.» و از حضرت رسول صلّى اللّه عليه و اله منقول است كه فرموده كه، «خداى عز و جلّ مى‌فرمايد كه، كبريا رداى من است و عظمت ازار من.» يعنى، اين دو صفت اختصاص به جناب احديّت ما دارد، هركه منازعت كند با من در يكى از اين دو- يعنى، مشاركت كند در يكى از اين دو صفت و به تسويلات‌[2] شيطانى در ورطه تكبّر و تعظّم افتد- مى‌اندازم او را در جهنّم.

و از حضرت امام جعفر صادق 7 پرسيدند از ادناى الحاد. فرمود: «ادناى الحاد كبر است.» و آن حضرت فرموده كه، «كبرگاه مى‌باشد در شرار مردمان از هر جنسى و كبر رداى خداست. هركه نزاع كند با خداى عز و جلّ رداى او را زياد نمى‌كند خداى جهت او، الّا پستى.» حضرت رسول صلّى اللّه عليه و اله در بعضى راههاى مدينه مى‌گذشتند و كنيز سياهى سرگين برمى‌چيد. يكى به او گفت: «از سر راه حضرت رسول صلّى اللّه عليه و اله به كنار رو.» گفت: «راه عريض است.» بعضى اصحاب خواستند كه متعرّض او شوند. حضرت فرمود كه، «بگذاريد او را كه او جبّاره‌اى است.»

و حضرت امام محمّد باقر 7 فرموده‌اند كه، «عزّ رداى خداست و كبر ازار او. پس، هركه بردارد چيزى از آن را، به رو دراندازد او را خداى عز و جلّ در جهنّم.»

و آن حضرت فرموده كه، «داخل بهشت نمى‌شود كسى كه در دل او يك مثقال ذرّه كبر بوده باشد.»

و حضرت صادق 7 فرموده‌اند كه، «كبر آن است كه حقير گيرى مردم را و سفاهت كنى با حقّ.»

و حضرت صادق 7 فرموده كه، «حضرت رسول صلّى اللّه عليه و اله فرمود كه، «انّ اعظم الكبر غمص الخلق و سفه الحّق.»[3] يعنى: «عظيمترين كبر، غمص خلق و سفه حقّ است.»

[1] - اعراف: 146.

[2] - جمع« تسويل» است به معنى آراستن چيزى براى فريب و گمراهى ديگران.

[3] - بحار الانوار، ج 73، ص 218.