فصل هشتم: در فضيلت شجاعت‌

شجاعت خلقى است شريف و از امّهات فضايل عظمى است و در حصول اكثر فضايل مدخليّت تمام دارد؛ چه تا قوّت شجاعت و زور دل و ثبات عزيمت نباشد، دفع آفات شهوات نتوان كرد و از سر آرزوهاى نفسانى برنتوان خاست، و از ضرر آفت جبن خصلتهاى ذميمه در نفس رسوخ يابد. مثلا، تا قوّت دل نباشد و خوف فقر و حاجت از دل زايل نشود، نفس به بذل اموال مساعدت ننمايد و صفت سخا در نفس حاصل نشود.

و در حديث [93 ب‌] وارد است كه، «انّ اللّه يحبّ الشّجاعة.»[1] يعنى: «خداى عز و جلّ دوست مى‌دارد شجاعت را.» و حضرت امير المؤمنين- صلوات اللّه عليه- فرموده كه، «السّخاء و الشّجاعة غرايز شريفة يضعها اللّه سبحانه فى من احبّه و امتحنه»[2]. يعنى:

«سخاوت و شجاعت خلقهايى شريفند كه مى‌گذارد خداى عز و جلّ در آن‌كس كه او را دوست داشته و امتحان نموده.» و فرموده كه، «الجبن و الحرص و البخل غرائز سوء يجمعها سوء الظنّ باللّه [سبحانه‌]»[3] يعنى: «بيدلى و ترسندگى و حرص بر جمع ذخاير دنيوى و بخل ورزيدن به مقتنيات حسى خلقى چندند بد، كه جامع ايشان بدگمانى به خداى است.» چه كسى كه مى‌ترسد از مكاره و اهوال، و در مقامى كه شرع و دين حكم به اقدام و حرب نمايد متوجّه نمى‌شود و از ترس مى‌نشيند يا در معركه جهاد مى‌گريزد و عار فرار بر خود مى‌گذارد، واثق و مطمئن نيست به آنكه هيچ‌چيز از قضا و تقدير الهى بيرون نيست و مشيّت او در هرچيز مدخل دارد. و از آن غافل است كه ظفر از جانب خداست و نصر و تأييد به مشيّت و اعانت ربّانى است، و كمى و بسيارى لشكر و قوّت و ضعف خصم سبب تامّ نيست و از حفظ و حراست ربّانى غافل است.

و حضرت امير المؤمنين- صلوات اللّه [عليه‌]- فرموده: «انّ مع كلّ انسان ملكين يحفظانه فاذا جاء اجله خليا بينه و بينه و انّ الاجل لجنّة حصينه.»[4] يعنى: «با هر آدميى دو فرشته هستند كه او را محافظت و نگهبانى مى‌كنند. پس، وقتى كه اجل او درمى‌آيد و زمان موعود مى‌رسد، تخليه مى‌كنند ميانه او و ميانه اجل. و به درستى كه اجل سپرى‌

[1] - اخلاق محتشمى، ص 331.

[2] - غرر الحكم، ش 1820.

[3] - همان، ش 1837.

[4] - همان، ش 3556.