اشتغال به اين كار تضييع عمر و بدون فايده است.

در پاسخ اين گروه بايد گفت: اگر اخلاق قابل تغيير و تبديل نباشد اين همه سفارش واندرز و راهنمايى‌هايى كه رهبران دينى داشته‌اند، لغو خواهد بود.

علاوه آنكه خداوند نمى‌فرمود: «قد افلح من زكيها و قد خاب من دسيها»[1] رستگار شد كسى كه تزكيه نفس كرد و زيان كرد كسى كه خود را فريب داد.

اينان چگونه معتقدند كه انسان تربيت‌پذير نيست، با اين كه حيوانات وحشى وقتى با انسان انس مى‌گيرند، تربيت مى‌شوند، مانند آهو وسگ كه تعليم ديده و صيد مى‌كنند واسبى كه چموش است بر اثر تربيت، رام ومنقاد مى‌گردد.[2]

راه تربيت‌

علامه طباطبايى قدس سره مى‌فرمايد: يكى از راه‌هاى اصلاح اخلاق، كه در قرآن ديده مى‌شود اين است كه انسان را از نظر روحى و عملى طورى تربيت كند و چنان علوم و معارفى در وجود او بپروراند كه با وجود آن جايى براى رذايل اخلاقى باقى نماند و ريشه رذايل اخلاقى سوزانده شود. اين روش، در هيچ يك از كتاب‌هاى آسمانى و تعليمات انبيا كه به دست ما رسيده وجود ندارد و در هيچ يك از آثار فكرى و حكماى الهى نيز ديده نمى‌شود.

مثلًا انسانى كه ريا مى‌كند و كارى براى غير خدا انجام مى‌دهد يكى از دو علت بيشتر ندارد، يا مى‌خواهد از اين راه، شخصيّت و عزتى كسب كند، يا از قدرت ديگران مى‌هراسد، چنين كسى وقتى متوجّه شود كه قرآن مى‌فرمايد:

«انّ العزة للَّه جميعاً»[3] و «انّ القوّة للَّه جميعاً»[4] بايد به راستى به اين دو

[1] - شمس، 9- 10

[2] - حقايق، ج 1، ص 56

[3] - يونس، 65

[4] - بقره، آيه 165