لا يرتفع بذلك منه»[1] شخصى به امام صادق 7 عرض كرد: فدايت شوم من همسايه‌اى دارم كه زياد نماز مى‌خواند و بسيار صدقه مى‌دهد و بسيار حج انجام مى‌دهد. امام فرمود: عقل او چگونه است؟ گفتم: عقل ندارد.

امام فرمودند: پس به سبب اين، اعمال او بالا نمى‌رود و پذيرفته نمى شود.

صفات انسان عاقل‌

امام كاظم 7 در صفات خردمند و عاقل مى‌فرمايد: «يا هشام كان اميرالمؤمنين يقول ما عبداللَّه بشئ افضل من العقل و ما تّم عقل امرء حتى يكون فيه خصال شتّى الكفر و الشر منه مأ مونان و الرشد و الخير منه مأمولان و فضل ماله مبذول و فضل قوته مكفوف و نصيبه من الدنيا القوت، لا يشبع من العلم طول دهره و الذّل احب اليه من اللَّه مع العزّ مع غيره و التواضع احّب اليه من الشّرف يستكثر قليل المعروف و يستقل كثير المعروف من نفسه و يرى الناس كلهم خيراً منه و انّه شرّهم فى نفسه و هو تمام الامر»[2]

اى هشام! اميرالمؤمنين 7 مى‌فرمود: خداوند با چيزى بهتر از عقل پرستش نشود و تا چند صفت در انسان نباشد عقل‌اوكامل نشده است. بايدمردم از كفر و شرارتش در امان و به نيكى و هدايتش اميدوار باشند، زيادى مالش را ببخشند و زيادى گفتارش را نگهدارد، بهره او از دنيابه مقدار قوتش باشد. تا زنده است از دانش سير نشود، ذلّت درپيشگاه خدا را از عزّت دربرابر غير خداو تواضع را از شرافت دوست‌تر دارد. نيكىِ اندك ديگران را زياد و نيكى بسيار خود را اندك شمارد، همه مردم را از خود بهتر داند و خود را از همه بدتر داند و اين تمام مطلب است.

رسول اكرم 6 10 صفت و خصلت را براى عاقل بيان مى‌فرمايد: «ان يحلم عمنّ جهل عليه و يتجاوز عمّن ظلمه و يتواضع لمن هو دونه و يسابق فوقه فى طلب البر و اذا اراد ان يتكلم تدبّر فان كان خيراً تكلم فغنم و ان كان شراً سكت فسلم و اذا عرضت له فتنة استعصم باللَّه و امسك لسانه و اذا رأى فضيلة انتهز بها لا

[1] - كافى، ج 1 ص 18

[2] - كافى، ج 1، ص 14